Viti 2024 është caktuar të jetë viti i zgjedhjeve në Evropë, me të paktën gjashtë vota parlamentare kombëtare të planifikuara së bashku me garën e Bashkimit Evropian. Por rezultati i zgjedhjeve presidenciale dhe Kongresit të Shteteve të Bashkuara mund të jetë po aq i rëndësishëm për kontinentin sa edhe i veti. Ja çfarë duhet të dinë evropianët ndërsa garat nisin me zell sot.
Gara presidenciale do të jetë më e rëndësishmja për Evropën pasi presidenti amerikan ka pothuajse kontroll të plotë mbi politikën e jashtme të vendit. Kongresi ndonjëherë mund të ndërhyjë në politikën e një presidenti, veçanërisht kur ai kërkon autorizim për shpenzimet. Por përveç këtyre rasteve, presidenti mund të përcaktojë kryesisht axhendën në lidhje me marrëdhëniet e Shteteve të Bashkuara me qeveritë e huaja.
Kjo garë paraqet më shumë rreziqe për evropianët se çdo tjetër që nga fillimi i Luftës së Ftohtë. Republikanja Nikki Haley do të ishte një kandidate tradicionale pro NATO-s nëse fiton nominimin republikan, por kjo duket shumë e pamundur në këtë fazë. Dy pretendentët e mundshëm, demokrati Joe Biden dhe republikani Donald Trump, ndryshojnë dukshëm në qëndrimet e tyre ndaj aleancës tradicionale transatlantike.
Biden është një atlantist i vendosur dhe i sheh lidhjet e vazhdueshme ushtarake dhe ekonomike si thelbësore për sigurinë globale. Trump, gjithmonë i dyshimtë për rrjetin global të aleancave të udhëhequr nga SHBA-ja, ka të ngjarë të jetë edhe më pak i interesuar nëse zgjidhet për të vazhduar politikën tradicionale sesa ishte në mandatin e tij të parë.
Një fitore e Trump ka të ngjarë të detyrojë vendet evropiane të marrin vendime të vështira që i kanë shmangur prej kohësh. Trump pothuajse me siguri do të lëvizte për t’i dhënë fund mbështetjes ushtarake për Ukrainën, duke e shtyrë kështu kombin e rrethuar në negociata paqeje pa një dorë të fortë për të luajtur. Mbështetësit evropianë të Ukrainës më pas do të duhet të vendosin nëse mund të ruajnë ose rrisin mbështetjen për Kievin në mungesë të Uashingtonit. Duke pasur parasysh dobësinë relative të ushtrive kontinentale dhe aftësive të industrisë së mbrojtjes, kjo do të ishte një zgjedhje e vështirë për t’u bërë me elektoratin evropian tashmë të lodhur nga lufta e gjatë.
Një fitore e Trump-it gjithashtu ka të ngjarë të vendosë NATO-n nën presion. Trump e sheh si shfajësim dështimin e politikave të Angela Merkelit ndaj Rusisë. Ai i kishte kërkuar asaj që të ndalonte varësinë nga gazi rus vetëm për t’u kundërshtuar. I armatosur me këtë, ai me siguri do të këmbëngulte që vendet e NATO-s të angazhohen me shpejtësi për objektivin e shpenzimeve të mbrojtjes prej 2 për qind të PBB-së, që shumë prej tyre e kanë shmangur prej kohësh. Qeveria e koalicionit të rrethuar të Gjermanisë do të përballej me presionin më të ashpër dhe duhet pritur që Trump të jetë i përgatitur për të larguar trupat amerikane nga Gjermania – siç u përpoq të bënte në mandatin e tij të parë – nëse kërkesat e tij nuk përmbushen shpejt.
Një fitore e Bidenit nuk do të ishte gjithashtu një shtrat me trëndafila. Subvencionet e SHBA-së për prodhimin dhe teknologjinë e gjelbër ka të ngjarë të rriten në mandatin e tij të dytë, duke vënë më shumë presion ekonomik në BE-në me rritje të ngadaltë. Krahu i Bidenit i Partisë Demokratike e sheh ringjalljen industriale të udhëhequr nga qeveria si çelës për politikat e tyre ekonomike, politike dhe klimatike. Ata mund të zbutin disa nën presionin e përbashkët, por ata nuk do të braktisin qëllimin e tyre afatgjatë për ta bërë SHBA-në më të vetë-mjaftueshme ekonomikisht.
Vendet evropiane gjithashtu do t’i shohin lidhjet e tyre ekonomike me Kinën nën presion, pavarësisht se kush fiton. Të dyja palët amerikane e shohin tani Kinën si një kërcënim global dhe Trump ose Biden do të punojnë për të reduktuar shkallën e rritjes ekonomike të Kinës dhe aksesin e saj në teknologjinë e përparuar. Përpjekja e Amerikës për të nxitur evropianët që të ndalojnë Huawei nga rrjetet e tyre 5G ka të ngjarë të duket si një shitje e butë në krahasim me atë që do të dëshirojë Amerika në mandatin e ardhshëm presidencial.
Në mënyrë kundërintuitive, Trump mund të jetë më i lehtë për t’u ndikuar në këtë se sa Biden. Ai ka pasur gjithmonë një tendencë për ta parë politikën e jashtme më shumë përmes lenteve transaksionale dhe ekonomike sesa përmes qasjeve ideologjike dhe pushtet-politike të favorizuara nga Biden. Mund të imagjinohet që Trump të zbutet ndaj Kinës nëse ajo angazhohet në mënyrë më të favorshme me SHBA-në për një mori çështjesh ekonomike, si rritja e blerjeve të mallrave dhe produkteve të prodhuara nga SHBA. Nëse ai dhe presidenti kinez Xi Jinping lëvizin në atë drejtim, kjo mund të nënkuptojë se lidhjet ekonomike evropiane me Kinën mund të jenë gjithashtu nën më pak presion.
Gara Trump-Biden ka të ngjarë të mos jetë një fitore vendimtare për asnjërin prej tyre. Votuesit amerikanë janë të polarizuar ashpër, me partizanët e secilës palë të bindur se tjetra dëshiron të kufizojë demokracinë dhe të shtypë të drejtat e tyre. Të dy janë shumë të papëlqyer, por secili ka një kuadër të konsiderueshëm dhe besnik mbështetësish. Në mungesë të një recesioni të papritur ose të kundërt ushtarak, Biden ndoshta do të mbajë mjaftueshëm mbështetje për të pasur një shans luftimi kundër Trump.
Rezultati i zgjedhjeve do të varet nga dy faktorë: Kolegji Zgjedhor i Amerikës dhe qëndrimet e votuesve që nuk i pëlqejnë të dy burrat. Kushtetuta e Amerikës e shekullit të 18-të parashikon që çdo shtet të zgjedhë një numër zgjedhësish të barabartë me numrin e Përfaqësuesve dhe Senatorëve nga secili shtet. Tradita ka vërtetuar se ata zgjedhës zgjidhen me votim popullor në secilin shtet, me fituesin që merr të gjithë elektorët e një shteti edhe nëse nuk ka shumicën (dy shtete të vogla, Maine dhe Nebraska zgjedhin disa elektorë sipas distrikteve të Kongresit). Fitimi i shumicës në Kolegjin Zgjedhor, jo në votën popullore kombëtare, përcakton se kush shkon në Shtëpinë e Bardhë.
Koalicioni elektoral i Trump i jep atij një avantazh të qartë në këtë garë. Ai ka mbështetjen dërrmuese të të bardhëve pa diploma kolegji 4-vjeçare, dhe ata janë grupi kryesor demografik në shtetet vendimtare të Michiganit, Pensilvanisë dhe Wisconsin-it dhe shtetit jugor të Xhorxhias. Demokratët janë bërë partia e grupit të bardhë të kolegjit, që do të thotë se ata fitojnë diferenca të mëdha në vende si Kalifornia, Nju Jorku dhe Massachusetts. Por ata do t’i fitonin ato shtete gjithsesi, duke i bërë të parëndësishme fitimet e tyre të votës popullore të kohës së Trump. Trump pothuajse me siguri do të fitojë Kolegjin Zgjedhor nëse humbet votën popullore kombëtare me 4 pikë ose më pak.
Kjo i bën shanset e Biden të varen nga fitimi i një numri të madh votash nga njerëzit që nuk e miratojnë performancën e tij në detyrë. Sondazhet tregojnë se deri në një e katërta e amerikanëve nuk i pëlqejnë ose nuk i miratojnë të dy burrat, dhe ata aktualisht po tentojnë të thonë se ose janë të pavendosur ose mbështesin një kandidat të vogël partie.
Rezultati tronditës i zgjedhjeve të vitit 2016 erdhi për shkak se Trump fitoi një shumicë vendimtare midis 18 përqindëshit që nuk e donin atë dhe demokraten Hillary Clinton. Këta votues nuk e bënë zgjedhjen e tyre përfundimtare deri në ditët e fundit para zgjedhjeve. Prandaj, duhet t’i kushtohet më pak vëmendje se kush është përpara në sondazhe tani dhe të fokusohet si një lazer mbi këta burra dhe gra që do të zgjedhin midis asaj që ata e shohin si më të voglin nga dy të këqijat. Ata do të vendosin se kush do të triumfojë.
Zgjedhjet e këtij viti në SHBA do të kenë një ndikim më të madh në çështjet globale se çdo tjetër që nga votimi i vitit 1980 që solli Ronald Reganin në pushtet. Evropianët e të gjitha shtresave politike duhet ta përdorin këtë vit për t’u përgatitur për alternativat e pashmangshme, asnjëra prej tyre qartësisht e këndshme, me të cilat do të përballen së shpejti.
*Marrë nga “brusselssignal”, përshtatur nga Argumentum.al