Shtetet e Bashkuara e kanë bërë vendosjen e marrëdhënieve diplomatike midis Arabisë Saudite dhe Izraelit një objektiv kryesor të politikës – një shtysë që ekspertët thonë se do t’i linte palestinezët pas dhe mund të kishte një çmim të lartë për Uashingtonin në Lindjen e Mesme.
Kompleksiteti i të ashtuquajturës përpjekje të normalizimit të Uashingtonit ka ngritur gjithashtu pyetje rreth asaj se pse administrata e presidentit amerikan Joe Biden e ka bërë atë një prioritet tani.
“Biden i përket një shkolle mendimi që e sheh konfliktin arabo-izraelit si një konflikt në të cilin palestinezët nuk janë domosdoshmërisht forca qendrore,” tha Khaled Elgindy, një bashkëpunëtor i lartë në institutin e Institutit të Lindjes së Mesme, shkruan Al Jazeera.
“Ai beson se shkaku themelor i këtij konflikti është paaftësia e shteteve arabe për të pranuar Izraelin. Dhe kështu, nëse ju e shihni kështu konfliktin, do të kishte kuptim që do t’i jepnit përparësi normalizimit, “tha Elgindy për Al Jazeera.
Javën e kaluar, kolumnisti i New York Times, Thomas Friedman, paraqiti një plan kompleks që ai tha se Biden po e ndjek për të siguruar një marrëveshje izraelito-saudite. Ai përfshin dhënien e Arabisë Saudite garanci sigurie të ngjashme me NATO-n dhe ndihmën e mbretërisë së Gjirit për të nisur një program bërthamor civil.
Korniza nuk do të përfshijë drejtpërdrejt palestinezët, raportoi Friedman, por do të përfshijë disa lëshime ndaj tyre, të tilla si ngrirja e vendbanimeve izraelite dhe një zotim nga Izraeli për të mos aneksuar kurrë Bregun Perëndimor të pushtuar.
Ndërsa Friedman takohet rregullisht me Biden, llogaria e tij nuk është konfirmuar zyrtarisht nga qeveria amerikane. Megjithatë, New York Times dhe Wall Street Journal kanë raportuar më parë se Riadi po kërkon një pakt sigurie nga Uashingtoni dhe një program bërthamor si pjesë e çdo marrëveshjeje normalizimi me Izraelin.
Pavarësisht se nuk komentuan specifikat e një marrëveshjeje të mundshme, zyrtarët amerikanë kanë deklaruar pa mëdyshje se po kërkojnë një marrëveshje izraelito-saudite.
Udhëheqësit izraelitë gjithashtu nuk e kanë fshehur aspiratën e tyre për lidhje formale me Riadin: “Ne lutemi që të vijë ky moment”, tha Presidenti i Izraelit Isaac Herzog në një fjalim në Kongresin e SHBA muajin e kaluar.
Nga ana e saj, Arabia Saudite nuk e ka ndryshuar zyrtarisht politikën e saj në mbështetje të Iniciativës Arabe të Paqes, e cila kushtëzon njohjen e Izraelit me krijimin e një shteti palestinez dhe gjetjen e një “zgjidhjeje të drejtë” për gjendjen e vështirë të refugjatëve palestinezë.
Megjithatë, zyrtarët sauditë nuk e kanë përjashtuar plotësisht perspektivën e një marrëveshjeje me Izraelin.
Vitin e kaluar, Princi i Kurorës Saudite Mohammed bin Salman tha se vendi e sheh Izraelin si një “aleat të mundshëm”, por ai theksoi se Izraeli “duhet të zgjidhë problemet e tij me palestinezët”, të cilët deri më tani kanë munguar kryesisht në fushatën e normalizimit.
“Ne besojmë se normalizimi është në interes të rajonit, se do të sjellë përfitime të rëndësishme për të gjithë”, tha ministri i Jashtëm saudit Faisal bin Farhan Al Saud gjatë një konference të përbashkët shtypi me homologun e tij amerikan Anthony Blinken në qershor.
“Por pa gjetur një rrugë drejt paqes për popullin palestinez, pa adresuar këtë sfidë, çdo normalizim do të ketë përfitime të kufizuara. Prandaj, mendoj se ne duhet të vazhdojmë të fokusohemi në gjetjen e një rruge drejt një zgjidhjeje me dy shtete, në gjetjen e një rruge drejt dhënies së dinjitetit dhe drejtësisë palestinezëve.”
Pak shtete arabe e kanë njohur Izraelin që nga fillimi i tij në vitin 1948, por administrata e ish-presidentit amerikan Donald Trump ndihmoi në sigurimin e marrëveshjeve për marrëdhëniet formale midis Izraelit dhe Emirateve të Bashkuara Arabe, Bahreinit dhe Marokut në vitin 2020 – të njohura si “Marrëveshja e Abrahamit”. Sudani gjithashtu ra dakord të normalizojë marrëdhëniet me Izraelin si pjesë e shtytjes së Trump.
Pavarësisht kësaj, Izraeli nuk i ka ndryshuar në mënyrë të konsiderueshme politikat e tij ndaj palestinezëve, të cilat grupet kryesore të të drejtave, duke përfshirë Human Rights Watch dhe Amnesty International, thonë se përbëjnë aparteid.
Në fakt, në muajt e fundit, qeveria e ekstremit të djathtë të kryeministrit izraelit Benjamin Netanyahu ka intensifikuar zgjerimin e vendbanimeve dhe sulmet ushtarake ndaj komuniteteve palestineze në Bregun Perëndimor.
Kjo ka ngritur pyetje në mesin e ekspertëve rreth asaj nëse qeveria izraelite, e cila përfshin ultranacionalistë që duan të ruajnë më tej kontrollin e Izraelit mbi territoret e pushtuara palestineze, do të binte dakord për një ngrirje të vendbanimeve ose një premtim kundër aneksimit – edhe nëse kjo vjen me njohjen zyrtare saudite.
“Unë nuk mendoj se kjo qeveri izraelite është e aftë të pranojë asgjë – qoftë edhe në letër – për palestinezët, sepse ata janë të përkushtuar për çmontimin e të gjithë idesë kombëtare palestineze,” tha Elgindy.
Pse tani?
Ndërsa njohja nga Arabia Saudite do të ishte e rëndësishme për Izraelin, analistët thonë se lidhjet diplomatike midis dy vendeve do të ishin gjithashtu një fitore e politikës së jashtme për Bidenin, ndërsa sezoni zgjedhor i 2024-ës në SHBA shkon në ecje të plotë.
Dhe ndërsa votuesit mesatarë amerikanë mund të mos i bazojnë votat e tyre në politikën e jashtme, normalizimi arabo-izraelit mbetet i popullarizuar mes të dyja partive kryesore në Uashington, DC. Për shembull, në vitin 2020, shumë demokratë që e urrenin Trumpin, vlerësuan “Marrëveshjet e Abrahamit”.
“Politika elektorale e SHBA-së ndihmon për të shpjeguar pse administrata Biden po e ndjek këtë marrëveshje normalizimi kaq publikisht dhe intensivisht në këtë kohë,” tha Jacobs. “Në sferën e politikës së brendshme të SHBA-së, normalizimi saudito-izraelit do të ishte një fitore e politikës së jashtme për administratën Biden”.
Por Jacobs shtoi se një marrëveshje “do të bënte pak për të përmirësuar gjendjen e palestinezëve ose për të përmirësuar sigurinë më të gjerë rajonale”.
Kjo u përsërit nga Munayyer, i cili i tha Al Jazeera-s se normalizimi i Izraelit me Arabinë Saudite dhe vendet e tjera me shumicë arabe dhe myslimane nuk do të ndryshojë realitetin e okupimit izraelit ose konfliktin në tërësi.
“Izraelitët nuk do të jenë më afër zgjidhjes së problemit themelor të sundimit të miliona palestinezëve që nuk duan të sundohen nga Izraeli dhe që duan të kenë liri, drejtësi dhe barazi,” tha ai.
“Ju mund të normalizoheni dhe të keni marrëdhënie me çdo vend arab dhe mysliman, kjo nuk do ta ndryshojë këtë fakt.”
/Marrë me shkurtime nga Al Jazeera
Përshtati në shqip: Argumentum.al