Ndryshimet klimatike paraqesin sfida të reja dhe domethënëse në shekullin e XXI-të për shkak të implikimeve të tij të gjera në aspekte të ndryshme të shoqërisë njerëzore, ekosistemeve dhe planetit në tërësi. Është një çështje globale që kërkon vëmendje urgjente dhe përpjekje të bashkërenduara në të gjitha nivelet – nga veprimet individuale te politikat ndërkombëtare – për të zbutur efektet e tij.
***
Në seancën plenare të COP28 të mbajtur më 11 dhjetor 2023, u vendos që të mbahet sesioni i 29-të i Konferencës së Palëve të Konventës të OKB-së për Ndryshimet Klimatike (COP29) në Azerbajxhan në vitin 2024. Zgjedhja e Azerbajxhanit si vendi mikpritës nuk është vetëm një tregues i diplomacisë së tij aktive, por edhe një tregues i njohjes nga komuniteti ndërkombëtar për pozicionin e tij si vendi që mund të luajë një rol të rëndësishëm në zgjidhjen e problemeve jetike të njerëzimit.
Konferenca e Palëve bashkon 197 vende që nënshkruan marrëveshjen e parë të OKB-së për klimën në 1992 dhe u angazhuan për të shmangur ndërhyrjet e rrezikshme në sistemin klimatik.
Objektivi kryesor i Konferencës së Palëve të OKB-së është të bashkojë krerët e shteteve, përfaqësuesit e qeverive, organizatat ndërqeveritare, organizatat joqeveritare (OJQ), korporatat, institutet kërkimore, grupet e mendimit, institucionet financiare ndërkombëtare dhe personalitete/studiues nga sektorë të ndryshëm në mbarë botën për të diskutuar dhe formuluar strategji për një të ardhme të qëndrueshme dhe për të rritur reagimin ndërkombëtar ndaj ndryshimeve klimatike. Mund të thuhet se axhenda kryesore e sesioneve të COP29 me shumë gjasa do të jenë përpjekjet për zgjidhjen e problemeve financiare. Fatkeqësisht, progresi i nevojshëm në zgjidhjen e problemeve financiare nuk u arrit në takimet e mëparshme të COP. Burimet financiare të Fondit të Humbjeve dhe Dëmtimeve për Vendet në Zhvillim, i krijuar në COP 27 në 2022, janë 700 milionë dollarë, që është shumë më pak se shuma e kërkuar prej 400 miliardë dollarësh. Ndërsa ndryshimi global i klimës bëhet më serioz, ekziston një nevojë jetike për të përshpejtuar përpjekjet për të financuar luftën kundër tij.
Azerbajxhani e sheh COP29 si një platformë të rëndësishme për zgjidhjen e problemeve të rëndësishme të lartpërmendura dhe e konsideron atë si një mundësi për të rritur ndërgjegjësimin për strategjinë e tij të Botës së Gjelbër.
Dekreti i Presidentit të Republikës së Azerbajxhanit i datës 2 shkurt 2021 mbi “Azerbajxhani 2030 përfshin:
Prioritetet Kombëtare për zhvillimin socio-ekonomik” përfshin këto pika jetike:
1. ekonomi konkurruese në rritje të qëndrueshme;
2. shoqëri e bazuar në drejtësi dinamike, gjithëpërfshirëse dhe sociale;
3. Kapitali njerëzor konkurrues dhe hapësira për inovacione moderne;
4. kthim i madh në territoret e çliruara nga pushtimi;
5. mjedisi i pastër dhe vendi i “rritjes së gjelbër”.
Pas nënshkrimit të Marrëveshjes së Parisit në vitin 2016, Azerbajxhani mori përsipër të zvogëlojë emetimet e gazeve serrë me 35% deri në vitin 2030 dhe me 40% deri në vitin 2050.
Azerbajxhani është një nga vendet me potencial të lartë për sa i përket burimeve të rinovueshme të energjisë. Kështu, potenciali teknik i burimeve të energjisë së rinovueshme të vendit tonë është 135 GW në tokë dhe 157 GW në det. Potenciali ekonomik i burimeve të rinovueshme të energjisë vlerësohet në 27 GW, duke përfshirë energjinë e erës në 3000 MW, energjinë diellore në 23000 MW, potencialin e bioenergjisë në 380 MW dhe potencialin e rrjedhës malore në 520 MW.
Klima e favorshme e investimeve e krijuar në Azerbajxhan hap rrugën për kushte pjellore për tërheqjen e investimeve të huaja në të gjitha fushat, përfshirë energjinë e rinovueshme.
Më poshtë janë disa nga projektet kryesore të energjisë së rinovueshme të Azerbajxhanit që kanë përfunduar së fundmi dhe do të përfundojnë në të ardhmen e afërt:
∙ Në vitin 2023, vënia në punë dhe funksionimi efektiv i Stacionit Diellor Garadag 230 MW, i cili është një nga objektet më të mëdha dhe më moderne të prodhimit të energjisë së gjelbër në rajon;
∙ Më 4 qershor 2024 u hodhën themelet e 2 termocentraleve diellore dhe 1 termocentrale me erë me kapacitet total 1000 MW;
∙ Në Azerbajxhan po mbahet ankandi i parë i energjisë së rinovueshme për një termocentral 100 MW;
∙ Më 3 maj 2024 u nënshkrua Marrëveshja Implementuese për Sistemin e Ruajtjes së Energjisë së Baterive 200 MW dhe Marrëveshja Kuadër për termocentralin me erë 200 MW;
∙ Zbatimi i programit për integrimin e 1870 MW të energjisë së rinovueshme të energjisë (2 impiante të erës dhe 6 diellore, duke përfshirë stacionet e vëna në punë dhe të ngritura) në rrjetin e përgjithshëm të energjisë elektrike të vendit;
∙ Kaspik – Deti i Zi – Korridori Evropian i Energjisë së Gjelbër;
∙ Korridori Energjetik Azi Qendrore – Azerbajxhan – Evropë;
∙ Azerbajxhan (Nakhçivan) – Türkiye – Korridori i Energjisë së Gjelbër;
∙ Zonat e Energjisë së Gjelbër (puna po vazhdon në rajonet ekonomike Karabakh dhe Zangezur Lindore dhe po përgatitet një koncept përkatës për Nakhchivan);
∙ Vënia në punë e 28 hidrocentraleve me kapacitet total 225.6 MW në territoret e çliruara dhe vazhdimi i ndërtimit të 4 HEC-eve të rinj me kapacitet total 44 MW.
Çfarë është COP?
“COP” do të thotë Konferenca e Palëve, e cila i referohet takimeve vjetore të Konventës Kuadër të Kombeve të Bashkuara për Ndryshimet Klimatike (UNFCCC). Këto konferenca mbledhin së bashku përfaqësues nga vendet që janë palë në UNFCCC për të diskutuar dhe negociuar përpjekjet globale për të adresuar ndryshimet klimatike.
Samiti i 29-të vjetor, i njohur si COP29, do të mbahet në Baku, Azerbajxhan, nga 11-24 nëntor 2024.
Në samit, delegatët duke përfshirë krerët e shteteve, ekspertët e klimës dhe negociatorët do të mblidhen së bashku për të rënë dakord për veprimet e koordinuara për të trajtuar ndryshimet klimatike – negociatat kryesore do të fokusohen në ndërtimin e vrullit në përparimin e bërë në COP28.
Përveç negociatave, do të ketë gjithashtu hapësirë për vendet, organizatat ndërkombëtare dhe delegatët e tjerë për të shfaqur veprimet klimatike, për të nxjerrë në pah çështje të ndryshme të ndryshimeve klimatike dhe për të shkëmbyer njohuri.
Presidenti i COP është zakonisht një zyrtar i lartë i qeverisë nga vendi pritës. Pritësi dhe presidenca zakonisht rrotullohen ndërmjet pesë grupeve rajonale. Këto grupe rajonale përfaqësohen gjithashtu në Byronë e UNFCCC, e cila vepron në një rol këshillues për Presidentin aktual të COP.
Grupime të tjera të ndryshme partish, si ato që përfaqësojnë shtetet arabe, Bashkimin Evropian dhe shtetet e ishujve të vegjël, ekzistojnë gjithashtu brenda UNFCCC. Këto grupe mund të takohen për të rënë dakord mbi pozicionet e tyre negociuese dhe interesat e përbashkëta.
Qëllimi: Qëllimi kryesor i takimeve të COP është të vlerësojë progresin në luftimin e ndryshimeve klimatike dhe të negociojë veprime dhe angazhime të mëtejshme për të reduktuar emetimet e gazeve serrë, përshtatjen me ndikimet klimatike dhe mbështetjen e vendeve në zhvillim në këto përpjekje.
Marrëveshjet kryesore: Takimet e COP kanë qenë të rëndësishme në prodhimin e marrëveshjeve kryesore ndërkombëtare, si Protokolli i Kiotos dhe Marrëveshja e Parisit. Këto marrëveshje vendosin objektiva dhe korniza për vendet për të reduktuar emetimet dhe për të kufizuar rritjen e temperaturës globale nën 2 gradë Celsius mbi nivelet para-industriale, duke synuar për 1.5 gradë Celsius.
Pjesëmarrja: Takimet e COP zakonisht përfshijnë mijëra delegatë, duke përfshirë zyrtarë qeveritarë, negociatorë, shkencëtarë, aktivistë dhe përfaqësues nga shoqëria civile dhe organizatat ndërkombëtare. Ato ofrojnë një platformë për aktorë të ndryshëm për të kontribuar në diskutimet dhe vendimmarrjen për klimën.
Procesi i vendimmarrjes: Vendimet në mbledhjet e COP zakonisht merren përmes konsensusit ndërmjet palëve, me negociata të zhvilluara në grupe të ndryshme pune dhe seanca plenare. Marrëveshjet e arritura në COP janë jo të detyrueshme, por politikisht të rëndësishme, pasi ato sinjalizojnë ambicie kolektive globale dhe përkushtim ndaj veprimit klimatik.
Presidenca e COP29 e Azerbajxhanit
Azerbajxhani po bën hapa përpara në zhvillimin e sektorit të tij të energjisë së gjelbër, duke shfrytëzuar potencialin e tij të energjisë së rinovueshme dhe duke u përkushtuar ndaj qëllimeve të zhvillimit të qëndrueshëm. Ndërsa vendi vazhdon të zgjerojë kapacitetin e tij të energjisë së rinovueshme, ai kontribuon në përpjekjet globale për të zbutur ndryshimet klimatike dhe tranzicionin drejt një të ardhmeje energjie më të qëndrueshme.
Ekipi i Presidencës së COP29
Plani i Presidencës së COP29 bazohet në dy shtylla paralele që përforcojnë njëra-tjetrën. Shtylla e parë – për të “rritur ambicien” – kombinon elementët kryesorë për të siguruar që të gjitha palët angazhohen për plane kombëtare ambicioze dhe transparencë. Shtylla e dytë – për të “mundësuar veprimin” – pasqyron rolin kritik të financave, një mjet kyç për ta kthyer ambicien në veprim dhe për të reduktuar emetimet, për t’iu përshtatur ndryshimeve klimatike dhe për të adresuar humbjet dhe dëmtimet.
Çfarë do të diskutohet në COP29?
Temat që duket se do të shfaqen dukshëm në COP29 përfshijnë:
Financimi i klimës – qëllimi i ri financiar, i njohur si qëllimi i ri kolektiv i kuantifikuar (NCQG), do të miratohet në COP29, duke u mbështetur në 100 miliardë dollarë në vit të angazhuar në 2009 dhe zgjatur deri në 2025
Kontributet e Përcaktuara Kombëtare të Përditësuara (NDCs) – planet e veprimit për klimën për të ulur emetimet dhe për t’iu përshtatur ndikimeve klimatike. NDC-të duhet të përditësohen midis nëntorit 2024 dhe shkurtit 2025
Përafrimi i biodiversitetit dhe klimës-duke rënë dakord për specifikat e Objektivit Global për Përshtatjen.
Konferencat e OKB-së për ndryshimet klimatike
Çdo vit, vendet që i janë bashkuar Konventës Kuadër të Kombeve të Bashkuara për Ndryshimet Klimatike (UNFCCC) takohen për të matur progresin dhe për të negociuar përgjigjet shumëpalëshe ndaj ndryshimeve klimatike. Sot ka 198 Palë në Konventë.
UNFCCC është një traktat shumëpalësh i miratuar në 1992 – pak pas raportit të parë të vlerësimit nga Paneli Ndërqeveritar për Ndryshimet Klimatike (IPCC) në 1990 – për të stabilizuar përqendrimet e gazit serrë “në një nivel që do të parandalonte ndërhyrjet e rrezikshme antropogjene (të shkaktuara nga njeriu) me sistemi klimatik.”
Që nga hyrja në fuqi në 1994, UNFCCC ka ofruar bazën për negociatat ndërkombëtare të klimës, duke përfshirë marrëveshjet historike si Protokolli i Kiotos (1997) dhe Marrëveshja e Parisit (2015).
Konferenca e parë e Palëve (COP) u mbajt në Berlin, Gjermani, në vitin 1995. COP e 28-të u mbajt në fund të vitit 2023 në Dubai, Emiratet e Bashkuara Arabe. Ai përfshinte Përmbledhjen e parë Globale, ku Shtetet vlerësuan përparimin e bërë drejt objektivave të vendosura në Marrëveshjen e Parisit dhe përcaktuan një kurs veprimi.
COP-të kanë krijuar piketa globale për lëvizjen e klimës, duke vendosur standarde dhe duke avancuar veprimet, duke përfshirë reduktimin e emetimeve të karbonit, përshpejtimin e një tranzicioni global të energjisë dhe duke ndihmuar vendet të përshtaten dhe të ndërtojnë elasticitet ndaj çështjeve të ndërlikuara klimatike. COP-të janë thelbësore në bashkimin e qeverive, duke mobilizuar gjithashtu sektorin privat, shoqërinë civile, industrinë dhe individët për të trajtuar krizën klimatike.
/© 2024 Argumentum.al
