Khalid al-Karimi–Al-Monitor
Kryeqyteti i Libisë, Tripoli, humbi qetësinë gjatë ditëve të fundit të gushtit pasi rivalët politikë lokalë zgjodhën forcën për të zgjidhur mosmarrëveshjet. Luftimet e ashpra morën 32 jetë dhe mbi njëqind u plagosën. Ky zhvillim është një pengesë e re diplomatike dhe sjell një kapitull të ri të luftës për pushtet në një vend të shkatërruar nga një destabilitet dhjetëvjeçar.
Në shkurt 2021, forcat konkurruese të Libisë ranë dakord të formonin një qeveri uniteti, të cilën shumë e panë si një hap drejt paqes. Abdul Hamid Dbeibah u zgjodh si kryeministër dhe duhej të merrte pushtetin deri në dhjetor 2021. Ai do t’ia dorëzonte pushtetin një autoriteti të zgjedhur. Megjithatë, mjedisi i paqëndrueshëm i sigurisë dhe i politikës penguan zhvillimin e procesit zgjedhor. Një dështim i tillë mbolli farat e luftimeve të fundit.
Përmasat e mosmarrëveshjes u përkeqësuan në fillim të këtij viti. Në shkurt, parlamenti libian emëroi Fathi Bashagha si kryeministër të ri pasi tërhoqi besimin nga Dbeibah. Ky i fundit mbetet kryeministri i njohur nga OKB dhe këmbëngul se do ta dorëzojë pushtetin vetëm pas zgjedhjeve.
Më 26-27 gusht, forcat e lidhura me Bashagha-n u përpoqën të merrnin kontrollin e Tripolit dhe të rrëzonin qeverinë e udhëhequr nga Dbeibah, duke shkatërruar shpresën për një zgjidhje gati paqësore.
Kaosi kishte dëmtuar Libinë që nga viti 2011 kur kryengritja e mbështetur nga NATO përmbysi regjimin katër dekadash të Kol. Moammar Gadafit. Dhjetë vjet pas rënies dhe vrasjes së tij, rivaliteti shkatërrues politik dhe ushtarak nuk ka të ndalur.
Duke vepruar si kryeministër legjitim i vendit, Dbeibah tha se forcat që kërkojnë ta largojnë atë po zbatojnë planet e huaja në Libi. “Ata që sulmuan Tripolin ishin një mjet për axhendat ndërkombëtare që nuk duan stabilitet për vendin,” tha ai në një fjalim televiziv më 28 gusht.
Nga ana tjetër, Bashagha pretendon se mandati i kundërshtarit të tij përfundoi në bazë të rezultateve të bisedimeve të Gjenevës. Ai tha në një deklaratë për shtyp më 28 gusht, “Ne pohojmë se Dbeihah dhe bandat e tij të armatosura janë përgjegjëse për gjakderdhjen dhe janë përgjegjëse për atë që do të ndodhë për shkak të kapjes së tyre pas pushtetit dhe dështimit të tyre për të pranuar vullnetin e libianëve dhe parimi i transferimit paqësor të pushtetit”.
Retorika e palëve konkurruese libiane nënkupton përçarjen e tyre të thellë politike, e cila ka ngjallur shqetësim ndërkombëtar për pasojat e këtij shpërthimi dhune. Nënsekretarja e Përgjithshme për Çështjet Politike dhe Ndërtuese të Paqes, Rosemary A. DiCarlo nuk i konsideroi përleshjet e fundit në Tripoli si një çështje të vogël.
Duke folur në mbledhjen e Këshillit të Sigurimit të Kombeve të Bashkuara në Libi më 30 gusht, ajo tha: “Jam thellësisht e shqetësuar se ngërçi i vazhdueshëm dhe vonesat e vazhdueshme në zbatimin e procesit zgjedhor përbëjnë një kërcënim në rritje për sigurinë në dhe rreth Tripolit dhe potencialisht për të gjithë libianët … “
Në mënyrë të ngjashme, ambasadori i SHBA-së në Kombet e Bashkuara për Çështjet e Posaçme Politike, Jeffrey DeLaurentis, deklaroi më 30 gusht se përleshjet e reja në Tripoli janë rezultat i “dështimit të tmerrshëm” të liderëve politikë të Libisë për t’i dhënë përparësi të mirës së përbashkët mbi interesat politike.
Ai vuri në dukje gjatë takimit të OKB-së, “Shtetet e Bashkuara janë thellësisht të shqetësuara nga lufta e vazhdueshme e liderëve rivalë, manovrimi i vazhdueshëm nga milicitë për avantazhe politike dhe ushtarake dhe rrjedha e vazhdueshme e armëve dhe pajisjeve të tjera ushtarake në vend në kundërshtim me embargoja e armëve”.
Franca u ka kërkuar palëve në konflikt që të shpejtojnë finalizimin e kuadrit kushtetues për të kryer zgjedhjet. Përfaqësuesi i Përhershëm i OKB-së franceze në Këshillin e Sigurimit, Sheraz Gasri, tha më 30 gusht, “Parisi e ka ndjekur me shqetësim rikthimin e tensionit në Libi dhe dhunën që ka shpërthyer në Tripoli gjatë dy ditëve të fundit, duke e konsideruar atë një dëshmi të situatës së paqëndrueshme”.
Vëzhguesit politikë kanë paralajmëruar gjithashtu kundër pasojave të kësaj lufte të ripërtërirë në Libi, duke e konsideruar atë si një prolog të një konfrontimi më vdekjeprurës.
Gazetari dhe studiuesi libian Mohammed Hameeda tha në një analizë se përleshjet e fundit ushtarake në Tripoli janë raundi i parë i një lufte më të gjerë dhe më të ashpër në Libi. “Rezultati i pashmangshëm i asaj që ndodhi është një konflikt më i madh,” tha ai.
Ai tha se të gjitha propozimet e OKB-së nuk synojnë të ofrojnë një zgjidhje gjithëpërfshirëse për krizën. Në vend të kësaj, qëllimi ishte ofrimi i një zgjidhjeje të përkohshme, reduktimi i tensioneve dhe shtyrja e konfliktit.
Hameeda shtoi, “Zgjidhja ideale është bashkimi i institucioneve të sigurisë dhe shpërbërja e milicive; mbajtja e zgjedhjeve dhe zbatimi i transferimit paqësor të pushtetit mund të pasojnë.”
Rikthimi i luftimeve jo vetëm që ka alarmuar fuqitë rajonale dhe ndërkombëtare. Ajo gjithashtu ka shkaktuar shqetësim në mesin e civilëve të cilët mund të jenë të cenueshëm ndaj zhvendosjes dhe mungesës së ilaçeve dhe ushqimit.
Një raport i OKB-së zbuloi se konflikti i armatosur dhjetëvjeçar i Libisë zhvendosi qindra mijëra libianë. Sipas OKB-së, paqëndrueshmëria politike, pasiguria dhe mungesa e sundimit të ligjit i penguan personat e zhvendosur brenda vendit të kthehen në vendet e tyre të origjinës.
Me shpërthimin e fundit të dhunës në Tripoli, civilët kanë frikë nga një kapitull më i ashpër i vuajtjeve nëse armiqësitë vazhdojnë. Ahmed, një 32-vjeçar, banor në Tripoli, tha për Al-Monitor se bombardimet pa dallim janë një shqetësim i madh për civilët në zonat e pikës së zjarrit.
“Përkujtimi i humoristit popullor Mustafa Baraka i cili u vra gjatë përleshjeve të shtunën [27 gusht] më trishton dhe më tmerron. Vdekja e tij do të thotë se asnjë civil nuk është 100% i sigurt pasi të shpërthejnë betejat në zonat e populluara,” tha ai.
Ahmed shtoi, “Ne [libianët] e kemi shijuar plagën e luftës për vite dhe na urrejmë të rrëshqasim përsëri në kaos. Mosmarrëveshjet politike në këtë vend do të provokojnë më shumë beteja dhe mjerim të mëtejshëm civil. Shpresojmë që kjo të mos ndodhë.”
Përshtati në shqip: Argumentum.al