Samiti i Procesit të Berlinit pati një rikthim të madh në Berlin javën e kaluar, duke demonstruar se mund të japë iniciativa rajonale që përfitojnë të gjitha vendet e Ballkanit Perëndimor, me një perspektivë globale. Suksesi i këtij Samiti duhet të qetësojë disa nga kritikët e hapur të procesit dhe të inkurajojë idetë dhe planifikimin për hapat e ardhshëm.
Udhëhequr nga zyra e kancelarit Sholz, në Samit mori pjesë edhe presidentja e Komisionit Evropian (KE) znj. von der Leyen, duke riafirmuar angazhimin e KE për rajonin me mbështetje të menjëhershme me krizën e çmimeve të energjisë.
Tre marrëveshjet e nënshkruara më 3 nëntor janë për Lirinë e Lëvizjes me Kartë Identifikimi, për Njohjen e Kualifikimeve të Arsimit të Lartë dhe për Njohjen e Kualifikimeve Profesionale për Doktorët e Mjekësisë, Stomatologët dhe Arkitektët. Plani i Veprimit për Tregun e Përbashkët Rajonal (CRM) 2021-2024 u miratua tashmë nga udhëheqësit e gjashtë vendeve të Ballkanit Perëndimor në Samitin e Procesit të Berlinit në Sofje 2020 dhe koordinohet nga Këshilli i Bashkëpunimit Rajonal (RCC).
Është një përpjekje e madhe e përbashkët e një numri aktorësh, disa prej të cilëve janë struktura tashmë të krijuara brenda Zonës Ekonomike Rajonale (RAE). Për më tepër, Plani i Veprimit fokusohet në mënyrë specifike në përafrimin e rajonit me standardet e BE-së dhe futjen e rregullave në përputhje me BE-në, të tilla si “Kursitë e Gjelbërta”.
Liria e lëvizjes në të gjithë Ballkanin Perëndimor ka potencial të fortë për stabilizimin e rajonit dhe zbutjen e tensioneve të fundit. Në terren ai fillon me efekt të menjëhershëm, duke i dhënë fund regjimit të fundit të vizave të mbetura ndërmjet dy vendeve të Ballkanit Perëndimor, Bosnje-Hercegovinës dhe Kosovës, dhe duke i lejuar profesionistët të lëvizin lirshëm për punë dhe për arsye personale.
Në një skenar ideal, fluksi i lirë i profesionistëve brenda një tregu më të madh prej 18 milionë njerëzve mund të zvogëlojë ikjen e trurit nga rajoni dhe të ndërtojë ura ndëretnike përmes bashkëpunimit më të lehtë. Megjithatë, pa vullnetin politik për ratifikimin dhe zbatimin e menjëhershëm të marrëveshjeve të nënshkruara, stabiliteti nuk do të arrihet.
Përfshirja e shoqërisë civile, e cila fitoi hapësirën e saj për pjesëmarrje në procesin e Berlinit në vitin 2015, është thelbësore për kontributin e ekspertëve, kontrollet dhe balancat në angazhimet e nënshkruara të qeverive të BB dhe komunikimin me qytetarët. Këtë vit, një Forum dyditor i Shoqërisë Civile dhe Think Tank u organizua në datat 1 dhe 2 nëntor paralelisht me Forumin Rinor të Ballkanit Perëndimor.
Rreth 100 përfaqësues të përzgjedhur bashkëpunuan për të prodhuar rekomandime në një sërë fushash kyçe, të cilat u ndanë në Samit me palët e interesuara të Procesit të Berlinit. Për më tepër, kuadri i Procesit të Berlinit duhet të lehtësojë angazhimin e vazhdueshëm të shoqërisë civile për të gjithë ciklin vjetor ndërmjet dy Samiteve për të kontribuar në zbatimin dhe monitorimin e marrëveshjeve të nënshkruara.
Këshilli Rajonal i Bashkëpunimit Rinor (RYCO) është ndër rezultatet më konkrete të Procesit të Berlinit; është një nismë ndërqeveritare e gjashtë vendeve pjesëmarrëse të Ballkanit Perëndimor që mbështet lëvizshmërinë e të rinjve në rajon. Ajo u themelua në vitin 2016, për të lejuar të rinjtë në rajon të mësojnë për njëri-tjetrin dhe të rrisin kompetencat dhe aftësitë e tyre ndërkulturore. Samiti i këtij viti krijoi një Fond për Kulturën Rinore të Ballkanit Perëndimor që do të administrojë RYCO.
E megjithatë, megjithëse është gjithëpërfshirës dhe ftues për aktorë të ndryshëm në rajon, Procesit të Berlinit i mungon një qasje e suksesshme integruese që do t’i vendoste rininë, shoqërinë civile, bizneset dhe ministrat në pozita të barabarta. Duke pasur parasysh rënien e vazhdueshme demokratike në të gjitha vendet e Ballkanit Perëndimor, sjellja e forumeve të ndryshme (shoqëria civile, rinia, biznesi) dhe ministrat rreth të njëjtës tryezë gjatë Samitit, në një mënyrë që u bë në Londër (2018) dhe Poznan (2019) është një nevoja për angazhim konstruktiv.
Në vazhdim, aktorët kryesorë të BE-së duhet të konsiderojnë caktimin e një organi të dedikuar koordinues për të mbështetur aktivitetet dhe angazhimin e vazhdueshëm me qeveritë e BB-së, shoqërinë civile dhe aktorë të tjerë për të siguruar përmbushjen e angazhimeve të Samitit. Ky rol përshtatet natyrshëm me portofolin e RCC.
Rritja e fokusit të BE-së që po shohim kohët e fundit, kryesisht për shkak të pushtimit rus të Ukrainës, duhet të bëhet normalja e re dhe të mos zbehet përsëri. Procesi i Berlinit është një instrument plotësues i anëtarësimit në BE me avantazhet e një qasjeje fleksibël, të drejtuar nga nevojat e rajonit të Ballkanit Perëndimor.
Fillimisht, pesë shtete anëtare të BE-së (Gjermania, Franca, Austria, Mbretëria e Bashkuar dhe Italia) u përfshinë së bashku me gjashtë vendet e Ballkanit Perëndimor. Për të lehtësuar zgjidhjen dypalëshe të mosmarrëveshjeve midis vendeve të rajonit, një nga katër qëllimet e procesit, pesë vende të reja u ftuan të bashkohen në vitin 2018. Përveç Greqisë, Bullgarisë, Kroacisë dhe Sllovenisë, mori pjesë edhe Polonia, duke pritur menjëherë Samiti i Procesit të Berlinit në 2019.
Rindërtimi i arkitekturës së Procesit të Berlinit lejoi gjithashtu një zgjerim të temave të trajtuara dhe diskutuar brenda kornizës së tij dhe përforcoi angazhimin për të ardhmen e vendeve të Ballkanit Perëndimor në BE. Mund të kontribuojë në gjetjen e një zgjidhjeje për problemin Kosovë-Serbi, i cili duhet të jetë synim strategjik për të gjitha vendet e përfshira në proces. Ai gjithashtu mund të luajë një rol të rëndësishëm në përmirësimin e imazhit të Ballkanit Perëndimor në mesin e qytetarëve të Shteteve Anëtare të Procesit të Berlinit, disa prej të cilave po bllokojnë rrugën e rajonit për anëtarësim në BE dhe ndihmojnë në koordinimin e politikave perëndimore ndaj rajonit.
Së fundi, të mos harrojmë se një nga katër qëllimet e Procesit të Berlinit është arritja e pajtimit brenda dhe ndërmjet shoqërive në rajon, e cila ka qenë ndër temat kryesore në Forumin e Shoqërisë Civile dhe Think Tank. Përcaktimi i fakteve për viktimat (iniciativa RECOM) dhe ndjekja penale e krimeve të luftës, krahas mekanizmave të tjerë të Drejtësisë Tranzicionale nuk është e vetmja temë me rëndësi për të ardhmen e Ballkanit Perëndimor. Kjo përvojë në nivel rajonal do të krijojë mësime të rëndësishme dhe praktika më të mira që mund të zbatohen për t’u marrë me trashëgimitë e luftës në Ukrainë. Kjo me siguri do të jetë thelbësore për Evropën./BIEPAG
/Përgatiti në shqip: Argumentum.al