‘Libri i Lisen Bashkurtit ‘BALLKANI – Kryqëzime gjeopolitike, Përplasje Identitetesh’ është një kontribut i shquar në fushën e diplomacisë publike, por edhe i shkencave të marrëdhënieve ndërkombëtare dhe diplomacisë. Me këtë kontribut, Lisen Bashkurti zgjeron dhe thellon studimet e tij mbi Ballkanin Perëndimorë, të cilit qartësisht duket se i ka kushtuar vëmëndjen kryesore të veprimtarisë së tij akademike, diplomatike dhe publicistike’
Jurgen Haxhiu, Botuesi
Autori i njohur me artikujt, studimet dhe librat e tij brënda vëndit, në Kosovë, Maqedoninë e Veriut, Malin e Zi, Preshevë, në Ballkan, Evropë dhe ShBA, Assoc. Prof. Dr. Lisen Bashkurti, që mban edhe gradën diplomatike Ministër Këshilltar, sapo nxorri nga shtypi librin me diplomaci publike dhe studime: BALLKANI- Kryqëzime gjeopolitike, Përplasje identitetesh. Në serinë e librave të autorit ky është libri i 25-të.
Libri i sapo dalë nga shtypi është i organizuar në tre kapituj: Kapitulli i parë është diplomaci publike; Kapitulli i dytë është me aforizma jetësore dhe profesionale; Kapitulli i Tretë përmban dy studime shkencore. Në tërësinë e vet libri është kontribut i shquar në diplomacinë bashkëkohore dhe marrëdhëniet ndërkombëtare lidhur me Ballkanin në përgjithësi dhe atë Perëndimorë në vecanti. Gjithashtu, vështruar dialektikisht, autori analizon dhe studion edhe faktorët madhorë gjeopolitik Rajonal, Evropian dhe ndërkombëtar që janë të pranishëm dhe kanë ndikim mbi këtë Gadishull.
Në kapitullin e Parë libri përmban dyzet e shtatë artikuj që janë të larmishëm në aspektin e shtrirjes gjeografike, të tematikave që trajtojnë, të larmisë problematike dhe specifikave diplomatike dhe ndërkombëtare. Në radhë të parë tërheq vëmendjen se autori ka në fokus të këtij kapitulli marrëdhëniet e Shqipërisë me fqinjët e saj. Ai i konsideron politikat fqinjësore si themelore në politikën e jashtme të cdo shteti. Specifikisht për diplomacinë e shteteve të vogla, politika fqinjësore është më e rëndësishmja. Nga adresimi i politikave fqinjësore varet shumë klima që krijohet në kontekstin gjeografik Rajonal, por, pikërisht për këtë arsye, edhe vetë klima që krijohet brënda vëndit.
Autori, argumenton hap pas hapi se marrëdheniët e Shqipërisë me fqinjët nuk kanë zero probleme, sikundër përpiqet t’i paraqesë ato politika e jashtme dhe diplomacia zyrtare e Shqipërisë. Përkundrazi, në cdo cep të kufirit të Shqipërisë, në marrëdhëniet me Greqinë, në marrëdhëniet me Maqedoninë e Veriut, me Malin e Zi, me Serbinë, me Italinë, madje edhe me Kosovën, Shqipëria ka një sërë agjendash problematike, të hapura dhe të papërfunduara.
Problemet me fqinjët klasifikohen në disa grupe: disa janë të trashëgimisë historike, disa të krijuara nga tranzicioni i gjatë dhe i komplikuar Ballkanik dhe disa janë sfida bashkëkohore që lindin cdo ditë dhe kërkojnë zgjidhje hap pas hapi, për të mos krijuar akumulime problematikash të reja. Kjo tërësi problematikash kërkon qartësi strategjike, saktësi dhe dinamikë prioritetesh, zhdërvjelltësi taktikash, profesionalitet dhe dinamikë të lartë diplomatike. Autori ka një të menduar kritik ndaj politikës së jashtme dhe diplomacisë shqiptare, sikundër ka rezervat e tij objektive dhe profesionale edhe për politikat e diplomacinë e fqinjëve tanë. Me fjalë të tjera, Ballkani është ende larg të qënit një rajon i qetë, i sigurt, demokratik dhe me zhvillim të qëndrueshëm e prosperues.
Vëndet e Ballkanit, sidomos të atij Perëndimorë, jetojnë kohët tona, por mendojnë mbi gërmadhat e së kaluarës. Historia, me trashëgimitë e mbrapshta vijon të mbajë peng në masa dhe nivele të ndryshme marrëdhëniet dhe diplomacinë e Ballkanit Perëndimorë. Lidershipet e këtij rajoni vijojnë të jenë të mllefosur, revashist, të c’ekulibruar, që në do hap që hedhin drejt fqinjëve mendojnë më së shumti për politikat e brëndshme dhe efektet e saj mbi pushtetin e tyre.
Lidershipet e Ballkanit Perëndimorë vuajnë së tepërmi dhe në mënyrë krejt të dukshme për kulturë diplomatike. Ato nuk e cmojnë rëndësinë e bisedimeve, dialogut dhe negociatave si instrumenta diplomatike permanente, të pandërprera, koherente, kohezive dhe dinamike. Prandaj diplomacia në Ballkanin Perëndimorë zhvillohet me ulje-ngritje, me sulme dhe tërheqje, me përparime dhe ndërprerje, me zgjidhje dhe bllokime të vazhdueshme.
Gjithashtu, liderët e Ballkanit Perëndimorë vuajnë nga edukimi, informimi dhe formimi formimi juridik ndërkombëtar. Në cdo hap që hedhin, liderët aktualë të Ballkanit Perëndimorë, konstatohet se nuk njohin sa sa dhe si duhet të drejtën ndërkombëtare, të drejtën Evropiane, të drejtën në marrëdhnëiet dypalëshe dhe shumëpalëshe. Ata janë liderë që firmosin lehtë, pa marrë parasysh pasojat e firmave të tyre dhe pa u kujdesur për zbatimin rigoroz të marrëveshjeve të firmosura dhe të ratifikuara në parlamentet e tyre.
Të krijohet përshtypja se diplomacia në Ballkanin Perëndimorë vuan nga një memorie të dobët, e turbullt, e copëtuar dhe e fragmentarizuar. Në të njëjtën kohë, të krijohet bindja se diplomacia e këtij rajoni i ka të mykura arkivat e saj, ndaj nuk i referohet atyre sic nevojitet. Pa memorie të kthjellët dhe pa arkiva të hapura dhe funksionale nuk ka dhe nuk mund të ketë diplomaci serioze dhe profesionale. Në Ballkanin Perëndimorë kemi liderë politik të fortë dhe autokratë dhe liderë diplomatë të dobët dhe në hije. Shefat e diplomacisë në Ballknin Perëndimorë si në Shqipëri, Kosovë, Bosnie e Hercegovinë, Mal të Zi dhe Serbi janë të profileve të ulta, pa ndikim politik dhe publik, pa përvojë e formim profesional.
Autori i kushton një vëmendje të vecantë aspekteve gjeopolitike të fuqive të mëdha, pranisë dhe ndikimit të saj në tërësi në proceset e Ballkanit Perëndimorë. Autori vëren se ka një rikthim të gjeopolitikave të vjetra direkte, sic është gjeopolitika Ruse, ka gjeopolitika të vjetra nën petka të reja, sic duket të jetë gjeopolitika Turke erdoganiste, ka gjeopolitika moderne me vizione demokratike zhvillimore si ajo e Bashkimit Evropian dhe e ShBA.
Ky kryqëzim gjeopolitikash kontradiktore, mjerisht ka prani dhe ndikim mbi shtetet e vogla të Ballkanit Perëndimorë. Shtete individuale të këtij Rajoni kanë prioiritizuar gjeopolitika të ndryshme. Kështu Serbia duket e orientuar drejt gjeopolitikës Ruse putiniste, Bosnie dhe Hercegovina ka një prirje për dyzim gjeopolitikash, nga njëra anë drejt Rusisë putiniste, Republika Serbska, nga ana tjetër drejt Turqisë erdoganiste, Federata e Bosnies. Mali i Zi po luhatet në dilema gjeopolitike të thella e kontradiktore, të turbullta dhe të paqarta. Shqipëria dhe Kosova, megjithë luhatjet e tyre nga stili qeverisës hibrid, sërish gjeopolitikisht janë më të qarta dhe më konsistente drejt gjeopolitikës Perëndimore, BE dhe ShBA. Faktori shqiptar në tërësi në Ballkanin Perëndimorë ruan trajektoren gjeopolitike drejt Brukselit dhe Uashingtonit. Ky element përbën një garanci për dominimin e gjeopolitikës Perëndimore mbi ato Euroaziatike dhe Lindore në Ballkan Perëndimorë.
Në kapitullin e dytë, Lisen Bashkurti ka botuar një sërë aforizmash, të cilat bazohen ne eksperienca jetësore, por edhe në ato profesionale. Janë sentenca mjaft filozofike që të bëjnë të reflektosh thellë mbi realitetet që jetojmë, mbi shoqëritë tona, mbi njeiun e kohës, mbi vlerat morale bashkëkohore, mbi politikën dhe diplomacinë e ditëve tona. Aforizmat e Bashkurit janë një prej zhanreve më të spikatura të tij, të shkruara thjeshtë, me ngjyra dhe qartësi mesazhesh filozofike.
Në Kapitullin e fundit, autori Lisen Bashkurti na paraqet dy studime: një për Evropën dhe një për përplasjen e identiteteve në Ballkanin Perëndimorë. Në studimin për Evropën autori ka synuar që të nxjerrë në dukje dhe të ndricojë sistemin e vlerave më të mëdha dhe më universale të Evropës së sotme. Bashkurti nuk hyn në analizat e labirintheve e institucioneve të drejtës Evropiane si tërësi kriteresh dhe standartesh të BE. Jo. Bashkurti ndricon vlerat, vetëm vlerat e ndritura dhe universale, për të cilat shquhet Evropa në vetevete dhe të cilat i ka gjeneruar prej shekujsh në nivele universale botërore.
Antikiteti, Rilindja, Reformacioni, Iluminizmi, Revolucioni Industrial-në tërësinë e tyre përbëjnë një varg të artë të vlerave mbi të cilat ngrihet Evropa e sotme. Duke analizuar burime dhe autorë të shumtë, Bashkurti evidenton rëndësinë që kanë për Ballkanin Perëndimorë përvehtësimi i plotë dhe i thellë i këtyre vlerave Evropiane. Përvehtësimi plotë dhe i thellë i këtyre vlerave universale Evropiane përbën imunitetin më të plotë dhe më të qëndrueshëm për t’u përballur me gjeopolitika alternative, Euroaziatike apo Lindore në Ballkanin Perëëndimorë. Demokracia liberale parlamentare, kontrolli dhe balancimi i pushteteve, mirëqeverisja, sundimi i ligjit, respekti për liritë dhe të drejtat e njeriut, sekularizmi, ekonomia e tregut, kohezioni social, humanizmi dhe solidariteti-janë gurë themeli në Evropë, që burojnë si arritje nga përpjekjet mijra vecare të popujve në Kontinentin tonë të Lashtë. Ballkani Perëndimorë vijon të jetë sipërfaqësorë në asimilimin tërësorë dhe substancial të këtyre vlerave universale të Evropës. Si një thes i arrnuar e gjithë vrima, Ballkani Perëndimorë e sheh Evropën shumë burokratikisht e teknokratikisht, dhe pak e aspak tërësisht dhe substancialisht. Në vrimat e thesit Ballkanik vijojnë të depërtojnë me praninë e ndikimin e tyre gjeopolitikat Euroaziatike dhe Lindore. Kjo është brengosëse, por reale.
Në studimin e dytë Lisen Bashkurti bën një analizë komplekse mbi përplasjen e dy identiteteve në Ballkanin Perëndimor, Kosovës dhe Serbisë. Kriza që vazhdon në marrëdhëniet midis Kosovës dhe Serbisë është ndër të tjera krizë identitare. Diferenca identitare Kosovë-Serbi ka të bëjë me historinë, gjuhën, kulturën dhe tërësinë e karakteristikave etnike që thellazi dallojnë këto dy identitete. Por, përvec kësaj, vëren autori, përplasja e identiteteve Kosovë -Serbi ka të bëjë, gjithashtu edhe me mënyrën sesi palët kanë përpiluar tezat dhe hipotezat e tyre historike-etnike mbi të cilat kanë ngritur ngrehinat e tyre identitare.
Hipoteza kryesore që Bashkurti ngre dhe përpiqet ta provojë me fakte historike, etnike, kulturore ka të bëjë me një dallim shumë të thellë mbi të cilin Serbia dhe Kosova kanë shkruar historinë e tyre. Kemi të bëjmë me dy casje krejtësisht të kundërta: Serbia e ngre historinë e vet bazuar mbi mite, ndërsa Kosova e ngre historinë e saj bazuar në realitete historike. Ndërkohë që Serbia shkruan historinë e saj bazuar në mitologji, në fiksione, në legjenda, Kosova shkruan historinë e vet bazuar në histori, fakte, dokumenta e të dhëna. Dallimi midis mitit dhe realitetit përbën thelbin e përplasjes identitare midis Serbisë dhe Kosovës. Serbia prej shekullin XIX e këndej ka ngritur mitologjinë mbi Kosovën në historiografi. Por kjo është një historiografi manipulative, që e bën historiografinë Serbe pa themele shkencore. Mitologjia manipulative është shndërruar në historiografi, historiografia është hedhur në tekstologji, tekstologjia është futur në kurikula shkollore e universitare dhe një propogandë e tërë e ka mbështjellë këtë stisje identitare. Si rezultat populli Serb është formuar me këtë identitet të sajuar mbi mite dhe manipulime.
Hipoteza e dytë, që Bashkurti përpiqet të provojë është zbulimi i përpjekjeve të politikës së jashtme dhe diplomacisë Serbe, e mbështetur edhe nga shkenca mitologjike e manipulative për të shtrirë këtë identitet mitologjik e manipulativ në qëndrat e mëdha të politikës e ndikimit botëror. Mbas manipulimit të Lindjes, kryesisht Rusisë dhe aleatët e saj nw shekullinXIX, politika e jashtme dhe diplomacia Serbe, e mbështetur nga historiografia mitologjike manipulative u shtri në shekullin XX në Francë, më tej në Britaninë e Madhe dhe prej atje në ShBA. Ky hark Lindje-Perëndim në një masë apo tjetër është ndikuar nga historiografia mitologjike e manipulative Serbe. Natyrisht, historiografia e ngritur mbi mitologji manipulative e ka vështirë të qëndrojë gjatë, sidomos në Perëndim, ku drita e shkencës zbulon rrënjët e historiografisë identitare bazuar në fakte, të dhëna e dokumenta rigorozisht shkencore. Kjo shpjegon faktin se ndërsa në Lindje historiografia mitologjike dhe manipulative Serbe vijon të ekzistojë edhe sot e gjithë ditën, në Perëndim ngrehina e saj është shembur dhe identiteti i Kosovës është ndricuar i bazuar në historiografi shkencore. Përplasja midis mitit dhe realitetit, respektivisht midis identitetit Serb dhe Kosovës vijon të qëndrojë edhe sot si pengesë serioze në procesin e normalizimit të marrëdhënieve midis tyre.
Libri i Lisen Bashkurtit ‘BALLKANI – Kryqëzime gjeopolitike, Përplasje Identitetesh’ është një kontribut i shquar në fushën e diplomacisë publike, por edhe i shkencave të marrëdhënieve ndërkombëtare dhe diplomacisë. Me këtë kontribut, Lisen Bashkurti zgjeron dhe thellon studimet e tij mbi Ballkanin Perëndimorë, të cilit qartësisht duket se i ka kushtuar vëmëndjen kryesore të veprimtarisë së tij akademike, diplomatike dhe publicistike. Libri është përgatitur për botim nga Shtëpia Botuese dhe Shtypshkronja FastPrint.
/Argumentum.al