Departamenti amerikan i Shtetit nxori të martën raportin e tij vjetor mbi gjendjen e lirisë së besimit në botë, që përfshinë të dhëna për gjendjen e lirisë së besimit në 200 shtetet e territore dhe dokumenton shkeljet e kryera nga qeveritë, grupet terroriste dhe individët.
Raporti analizon në kapituj të veçantë edhe lirinë e besimit në Shqipëri dhe Kosovë, në të cilët theksohen probleme të ngjashme me ato të përmbledhura në raportet e mëhershme.
Shqipëria
Raporti sërish nënvizon se kushtetuta e Shqipërisë garanton lirinë e besimit. Ajo përcakton se nuk ka një fe zyrtare, thotë se shteti është neutral në çështjet e besimit, njeh barazinë dhe pavarësinë e grupeve fetare dhe ndalon diskriminimin në baza fetare.
Qeveria, thuhet në raport, legalizoi 105 ndërtesa, pronë e grupeve fetare gjatë vitit 2018, ndërsa është në shqyrtim statusi i 68 pronave të tjera. Në përgjigje të një vendimi të Gjykatës Kushtetuese se disa dispozita të Ligjit për Pronat të vitit 2015 ishin kundër kushtetues, Këshilli i Ministrave nxori dy vendime për t’i dhënë fund ngërçit në shqyrtimin e kërkesave.
Agjencia e Trajtimit te Pronave (ATP) njoftoi se hodhi poshtë 17 kërkesa për titullarë pronash, gjë që u dha mundësi paraqitësve të kërkesave t’i dërgojnë lëndët në gjykatë. Drejtuesit e Vëllazërisë Ungjillore të Shqipërisë (VUSH) kanë vazhduar të ankohen lidhur me sigurimin e truallit për ngritjen e faltoreve dhe probleme me tarifat e qeverive komunale.
Bektashinjtë dhe Komuniteti Islamik i Shqipërisë, raportuan vështirësi në përcaktimin e titullarëve në prona të caktuara. Kisha Ortodokse u ankua për probleme në sigurimin e pronësisë mbi kishat e manastiret që nga qeveria konsiderohen si trashëgimi kulturore.
Deri në fund të vitit, Këshilli i Ministrave, nuk kishte miratuar rregulloret që do të mbështesnin zbatimin e një ligji të vitit 2017 mbi të drejtat dhe liritë e pakicave kombëtare, duke përfshirë lirinë fetare.
Këshilli Ndërfetar, një forum i udhëheqësve të bashkësive fetare, u mblodh për herë të parë në muajin tetor dhe votoi për anëtarësimin e VUSH-it në këtë forum. Komuniteti Islamik tha se qeveria polake i ndau një çmim këtij Këshilli për përpjekjet e tij për nxitur dhe ruajtur harmoninë fetare në Shqipëri. Veçmas, disa autoritete fetare shprehën shqetësim rreth ndikimit të huaj dhe ndërhyrjes në organizatat fetare shqiptare.
Zyrtarët e ambasadës amerikane u kërkuan sërish zyrtarëve qeveritarë që të përshpejtojnë procesin e shqyrtimit të kërkesave për pronat dhe t’u kthejnë grupeve fetare ndërtesat dhe pronat tjera të konfiskuara gjatë epokës komuniste.
Raporti vë re se ambasada amerikane ka ofruar edhe mbështetje teknike në hartimin e manualit për mësuesit për të mësuar për besimin në shkollat publike dhe private si dhe në programet për nxitjen e respektimit për llojllojshmërinë fetare. Programe tjera të ambasadës janë përqendruar në forcimin e rolit të gruas
Në komunitetet fetare dhe pajtueshmërinë e besimit fetar dhe demokracisë. Ambasada gjithashtu vazhdoi punën e saj me komunitetet fetare për të dekurajuar nxitjet drejt ekstremizmit të dhunshëm në lidhje me fenë midis të rinjve.
Qeveria amerikane vlerëson se nga 3.1 milionë sa është popullsia në Shqipëri, sipas regjistrimit të vitit 2011 myslimanët sunni përbëjnë 57 për qind të popullsisë, katolikët 10 për qind, ortodoksët afro 7 për qind dhe bektashinjtë 2 për qind. Rreth 20 për qind kanë refuzuar të përgjigjen rreth përkatësisë së tyre fetare. Regjistrimi i ardhshëm bëhet në vitin 2021.
Shkollat publike janë sekulare, thuhet në raport, ndërsa shkollat private mund të ofrojnë mësime fetare.
Bashkësitë fetare drejtojnë 114 institucione arsimore përfshirë universitete, shkolla fillore e të mesme, institucione parashkollore, kopshte, shkolla profesionale dhe jetimore. Shumica e tyre nuk kanë lëndë të detyrueshme të fesë, por i ofrojnë ato si zgjedhore
Komunitetet katolike, islame dhe ortodokse thonë se mbështetja financiare nga qeveria është 109 milion lek, afërisht 1.2 milion dollarë, njësoj sikurse edhe në vitet paraprake. Udhëheqësit e pesë bashkësive kryesore thanë se paguajnë çmime më të ulta për energjinë elektrike dhe furnizimin me ujë.
Qeveria ka vazhduar procesin e legalizimit të xhamive jozyrtare, kishave katolike e ortodokse dhe teqeve te bektashinjve të ndërtuara gjatë viteve të 90-ta. Agjencia e legalizimeve tha se nga vitit 2014 deri në shtator të vitit 2018 janë legalizuar 330 ndërtesa fetare, përfshirë 104 kisha katolike, 153 xhami, dhe 47 teqe. Kisha Ortodokse tha se agjencia legalizoi vetëm 4 nga 23 kërkesa të saj.
Komisioni Shtetëror për Regjistrimin organizatave fetare, numëroi 611 grupe, duke përfshirë 248 fondacione, 323 Organizata Joqeveritare dhe 40 qendra që lidhen me besimet.
Në muajin prill, kryeministri Edi Rama, paralajmëroi në një fjalim se Rusia synon të radikalizojë myslimanët në vend dhe i beri thirrje Bashkimit Evropian që të mos “lërë boshllëk për t’u plotësuar nga vendet e tjera”. Ai kritikoi politikanët evropianë për nxitje të ndjenjave anti-myslimane.
Kosova
Në kapitullin për Kosovën, raporti thekson se kushtetuta ndalon diskriminimin fetar dhe siguron lirinë e besimit, por tërheq vërejtjen se ligji nuk lejon që grupet fetare të regjistrohen si persona juridik, duke krijuar pengesa për ta në kryerjen e punëve të tyre. Parlamenti shqyrtoi një projektligj që do t’i lejonte grupet fetare të regjistroheshin si persona juridik.
Raporti vë re se më 23 mars Gjykata Themelore në Prishtinë, liroi Shefqet Krasniqin nga akuzat e ngritura në vitin 2017 për nxitje të terrorizmit, të urrejtjes fetare dhe evazion fiskal. Në muajin maj Gjykata e Apelit liroi katër imamë që ishin akuzuar për “nxitje të urrejtjes kombëtare, racore, fetare e etnike” duke ju referuar mungesës së provave.
Grupe të ndryshme fetare thanë se ndonëse kanë marrëdhënie bashkëpunuese me autoritetet nëpër komuna, megjithatë janë ankuar se ato shpesh nuk u ofrojnë të drejta dhe përfitime të barabarta, posaçërisht kur bëhet fjalë për pronat e tyre, përfshirë lejet e ndërtimit.
Përfaqësuesit e Kishës Ortodokse Serbe, janë ankuar se qeveria i ka shkelur të drejtën e pronës, përfshirë edhe ndërtimet në Zonat e Posaçme të Mbrojtura. Autoritetet e komunës së Deçanit, përfshirë edhe kryetarin, vazhdojnë të refuzojnë zbatimin e vendimit të Gjykatës Kushtetuese të vitit 2017, që i ndau Kishës Ortodoksë 24 hektarë përreth manastirit të Deçanit. Komuna me mbështetjen e qeverisë qendrore, filloi ndërtimin e rrugës përmes Zonës së Posaçme të Mbrojtur përreth manastirit të Deçanit, në kundërshtim me ligjin që e ndalon një gjë të tillë.
Bashkësia Islame e Kosovës (BIK) vazhdoi të raportojë diskriminimin social dhe atë në sferën e punësimit ndaj myslimanëve të devotshëm, posaçërisht në sektorin publik. Qeveria vazhdoi të punojë me BIK-un për të luftuar ekstremizmin e dhunshëm dhe dënoi vandalizimin e objekteve fetare, thuhet në raport, në të cilin përmendet edhe pengimi i besimtarëve serbë që të vizitojnë kishat në Gjakovë dhe në Istog.
Grupet fetare dhe udhëheqësit e tyre u takuan rregullisht për të diskutuar mbi pronat, çështjet ligjore dhe ato të komunitetit lokal. Organizata për Siguri dhe Bashkëpunim në Evropë, ka vazhduar të bashkërendojë disa veprimtari mes grupeve fetare, përfshirë takimet me kryetarët e komunave për të diskutuar çështje siç janë lejet për ndërtime.
Ambasadori amerikan dhe përfaqësuesit tjerë të ambasadës amerikane, takohen shpesh me zyrtarët qeveritarë për të nxitur tolerancën fetare dënimin publik të incidenteve të dhunës ose rasteve të frikësimit. Po ashtu ata bëjnë trysni për kalimin e ligjeve që u mundësojnë institucioneve fetare rregullimin e statusit ligjor dhe zbatimin e plotë të ligjit për mbrojtjen e objekteve fetare si dhe për të diskutuar përpjekjet për të zgjidhur çështjen e pronave.
Ambasadori dhe përfaqësuesit e tjerë të ambasadës nxisin qeverinë në nivelet më të larta për të ndjekur penalisht kryerësit e dhunës apo kërcënimeve kundër Kishës Ortodokse dhe për të respektuar të drejtat pronësore të saj. Ambasada dekurajon zyrtarët publikë, institucionet arsimore dhe entitetet e tjera që të angazhohen në praktikat diskriminuese të punësimit ndaj myslimanëve dhe diskuton rregullisht për tolerancën fetare me udhëheqësit e të gjitha bashkësive të mëdha fetare.
Qeveria amerikane vlerëson se nga 1.9 milion banorë sa vlerësohet se ka në Kosovë, 95.6 për qind janë myslimanë, 2.2 për qind katolikë si dhe 1.4 për qind i përkasin besimit ortodoks.
Pakica serbe nuk i pranon këto të dhëna meqë ka refuzuar të marrë pjesë në regjistrimin e popullsisë në vitin 2011. Kisha Ortodokse serbe thotë se ka 120 mijë besimtarë apo 6.3 për qind.
Raporti theksin se njësite shumetnike të policisë, të specializuara për mbrojtjen e trashëgimisë kulturore e fetare, të drejtuara nga një komandant serb i policisë, ofron mbrojtje 24 orëshe të 24 Zonave të Posaçme të Mbrojtura. Për herë të parë që nga shpallja e pavarësisë së Kosovës në vitin 2008, nuk ka pasur incidente në ato zona.
Ministria e Punëve të Jashtme ndërpreu mbajtjen e Konferencës vjetore ndërkombëtare ndërfetare pas largimit të zyrtarit në detyrë nga viti 2017. Komuniteti hebraik tha se udhëheqësit fetarë e gjetën vendimin zhgënjyes; megjithatë, ata vazhduan të takoheshin rregullisht midis tyre.
Raporti vë re se politikanët e Listës Serbe, kritikuan dhe herë pas here kërcënuan peshkopin Teodosije Sibaliç dhe klerikë tjerë serbë në mjetet serbe të informimit, për shkak të kritikave të Kishës Ortodokse ndaj qasjes së Listës Serbe ndaj procesit të normalizimit të marrëdhënieve ndërmjet Kosovës dhe Serbisë.
Bashkësia Islame, sipas raportit, ka thënë se sekularistët i kanë portretizuar myslimanët e devotshëm nëpër medie në dritë negative dhe ka nënvizuar se portalet nganjëherë e barazojnë islamin me terrorizmin.
Gjatë vitit 2018 policia raportoi 86 raste të dëmtimit të zonave fetare, kryesisht dëmtime të pronës dhe vjedhje, 44 raste më shumë se në vitin 2017. Prej tyre 59 në pronat e Bashkësisë Islame dhe 23 të Kishës Ortodokse dhe 4 të Kishës Katolike.
