Italia po kërkon një mënyrë për t’u larguar nga Iniciativa Kineze “Një brez dhe një rrugë” (BRI) pa prishur marrëdhëniet e saj me Pekinin, pasi gjigandi aziatik sheh ambiciet e tij ekonomike globale të minuara.
Duke konfirmuar synimet e saj, Roma i është bashkuar një projekti pjesë e Partneritetit për Investime në Infrastrukturë Globale (PGII) – një nismë e udhëhequr nga Perëndimi për financimin e projekteve të infrastrukturës në të gjithë botën.
PGII përfshin Korridorin e ri Ekonomik Indi-Lindje të Mesme-Evropë (IMEC), i zbuluar në samitin e Grupit 20 (G-20) në Nju Delhi në fundjavë, dhe shihet si një kundërvënie ndaj BRI-së.
Qeveria e djathtë e kryeministrit Giorgia Meloni ka thënë hapur se po shqyrton daljen nga marrëveshja e nënshkruar me Kinën në vitin 2019, kur Italia tronditi partnerët amerikanë dhe evropianë duke u bërë vendi i parë i Grupit të Shtatë (G-7) që i bashkohet BRI-së. projekti më i madh i infrastrukturës globale.
Nën iniciativën, bankat dhe kompanitë kineze kanë financuar dhe ndërtuar gjithçka, nga termocentralet, hekurudhat, autostradat dhe portet tek infrastruktura e telekomunikacionit, kabllot me fibra optike dhe qytetet inteligjente në mbarë botën.
Me memorandumin e saj pesë-vjeçar të mirëkuptimit për rinovim në mars 2024, Italia duket e gatshme të tërhiqet nga marrëveshja pasi shprehu zhgënjimin me premtimet e paplotësuara të iniciativës.
Italia pritet të njoftojë deri në dhjetor nëse do të përfundojë zyrtarisht pjesëmarrjen e saj në projektin historik kinez.
Sipas marrëveshjes origjinale, të dy palët mund ta përfundojnë marrëveshjen pas pesë vjetësh, përndryshe partneriteti zgjatet edhe për një mandat tjetër pesëvjeçar. Italia ka afat deri në fund të vitit 2023 për të informuar Kinën nëse dëshiron t’i japë fund marrëveshjes.
Dalja është e afërt?
Meloni u takua me kryeministrin e Kinës Li Qiang të shtunën, në margjinat e samitit të G-20 në Nju Delhi, dhe çështja BRI ishte në tryezë.
“Ka kombe evropiane që në vitet e fundit nuk kanë qenë pjesë e Brezit dhe Rrugës, por kanë qenë në gjendje të krijojnë marrëdhënie më të favorshme (me Kinën) sesa kemi arritur ndonjëherë,” tha Meloni në një konferencë për shtyp në fund të samitit.
“Çështja është se si të garantojmë një partneritet që është i dobishëm për të dyja palët, duke lënë mënjanë vendimin që do të marrim për BRI-në,” shtoi ajo.
Meloni nuk zbuloi se cili do të ishte vendimi i saj përfundimtar, por kujtoi se Parlamenti italian po vlerëson situatën.
Ndërkohë, pjesëmarrja e Italisë në memorandumin e mirëkuptimit të nënshkruar midis Indisë, SHBA-së, Arabisë Saudite, BE-së, Emirateve të Bashkuara Arabe, Francës dhe Gjermanisë për krijimin e IMEC u pa si një lëvizje që konfirmonte daljen e saj të afërt nga BRI.
Në përgjigje të projekteve të infrastrukturës që po ndërmerren dhe financohen nga Kina nën BRI, G-7 vendosi të paraqesë mekanizmin e vet alternativ.
IMEC po parashikohet si një rrjet korridoresh transporti, duke përfshirë linjat hekurudhore dhe linjat detare, që pritet të ndihmojë rritjen ekonomike përmes integrimit midis Azisë, Gjirit Arabik dhe Evropës.
Në anën e kundërt, në një përpjekje për të kapërcyer skepticizmin e Romës, Kina këmbëngul se BRI ka “i dhënë fryte” në Itali.
Ministri i Jashtëm Wang Yi tha se bashkëpunimi me Italinë nën BRI ka qenë pozitiv, me produkte italiane me cilësi të lartë që kanë hyrë në “mijëra familje” në Kinë.
“Miqësia mijëravjeçare e trashëguar nga Rruga e lashtë e Mëndafshit ka vazhduar”, tha Wang gjatë një vizite të fundit në Romë.
Analistët theksojnë se Italia kishte disa arsye për t’u tërhequr nga BRI.
Duke vuajtur nga tre recesione brenda një dekade, Roma po kërkonte investime dhe zgjeronte aksesin e eksporteve italiane në tregun e madh të Kinës.
Në atë kohë, shumë italianë ndiheshin të braktisur nga Evropa, ndërsa qeveria populiste e Romës ishte skeptike ndaj BE-së dhe më shumë se e gatshme t’i drejtohej Kinës për të përmbushur nevojat e saj për investime.
Kina gjithashtu kishte arsyet e veta për t’u ballafaquar me Italinë.
Vendi shërbeu si një fund i madh përgjatë rrugës së lashtë të Mëndafshit dhe përfshirja e Italisë në BRI e ndihmoi Presidentin Xi Jinping të paraqiste iniciativën e tij të politikës së jashtme si fillimi i një epoke të artë të ndikimit kinez.
Të dy vendet kanë gjithashtu lidhje të gjata: Italia është shtëpia e popullsisë më të madhe kineze në Evropë, ndërsa vendet ndajnë lidhje të thella tregtare në prodhimin e pëlhurave, artikujve prej lëkure dhe më shumë.
Ndërsa Kina synonte të rriste ndikimin e saj në Evropë dhe u përpoq të shfrytëzonte ndarjet midis Uashingtonit dhe Brukselit, Italia u shfaq si pika e përsosur e hyrjes.
Faktori amerikan
Shenjat e para të qarta të synimit të Italisë për të dalë nga BRI erdhën kur Meloni u takua me Presidentin Joe Biden në Shtëpinë e Bardhë në korrik.
Në një deklaratë të përbashkët, të dy udhëheqësit nuk përmendën hapur tërheqjen e mundshme të Italisë nga marrëveshja.
Megjithatë, deklarata vuri në dukje se të dy udhëheqësit “riafirmojnë angazhimin e tyre për … forcimin e qëndrueshmërisë ekonomike dhe sigurisë ekonomike, duke përfshirë përpjekjet … për të rritur vlerësimin tonë kolektiv, gatishmërinë, parandalimin dhe përgjigjen ndaj detyrimit ekonomik”.
Referenca e padeklaruar ishte pa mëdyshje drejt Kinës.
Disa ditë më vonë, Ministri i Mbrojtjes i Italisë, Guido Crosetto tha se vendimi i vitit 2019 i vendit për t’u bashkuar me BRI ishte “i improvizuar dhe mizor”.
Sipas Crosetto, qeveria e ish-kryeministrit Giuseppe Conte, lider i Lëvizjes populiste Pesë Yjet, kishte nënshkruar marrëveshjen duke pritur rritjen e eksporteve italiane në Kinë.
Në vend të kësaj, vuri në dukje ai, marrëveshja “çoi në një rezultat të dyfishtë negativ”.
“Ne eksportuam një ngarkesë me portokall në Kinë, ato trefishuan eksportet në Itali në tre vjet,” tha ai.
Mediat kineze dhe zëdhënësit e qeverisë kanë paralajmëruar për “ndikimet negative” të një tërheqjeje italiane.
“Kina mund të përpiqet të ndëshkojë Italinë në disa mënyra. Në fund të fundit, është në të drejtën e vet për ta bërë këtë”, tha Francesco Sisci, një sinolog, autor dhe kolumnist italian që jeton dhe punon në Pekin.
“Italia iu bashkua BRI-së me vullnetin e saj dhe askush nuk e detyroi atë. Në çdo rast, është koha e duhur që Italia të fillojë të ketë një politikë më të mirë, gjithëpërfshirëse dhe të arsyetuar mirë për Azinë. Italia nuk ka pasur kurrë asnjë”, shtoi ai.
BE përgjigjet
Vetë BE-ja e ka parë BRI-në si një sfidë serioze.
Në përgjigje të BRI-së, ajo krijoi në vitin 2021 atë që e quajti Porta Globale, e përshkruar si “oferta pozitive e BE-së për vendet partnere në mbështetje të qëndrueshmërisë dhe zhvillimit të tyre të qëndrueshëm”.
BE-ja u zotua të investojë 300 miliardë euro (350 miliardë dollarë) midis 2021 dhe 2027 në projekte që variojnë nga lufta ndaj ndryshimeve klimatike deri te shëndeti, energjia, transporti, infrastruktura dhe dixhitalizimi.
Financimi evropian zbehet në krahasim me më shumë se 2 trilion dollarë që Pekini ka derdhur në projekte ndërtimi jashtë shtetit dhe forma të ndryshme investimesh gjatë dy dekadave të fundit.
Megjithatë, Porta Globale do të thotë që BE-ja e kuptoi se vetëm fjalët nuk do të largojnë asnjë vend nga BRI.
Ekonomia në rënie e Kinës, e shkaktuar pjesërisht nga vendosmëria e Xi-t për të mbështetur ndërmarrjet joefikase shtetërore, po dëmton gjithashtu BRI-në dhe krijon një mundësi reale që Porta Globale të shërbejë si një alternativë e besueshme ndaj përpjekjeve kineze.
Nëse BE-ja mund të vazhdojë të zgjerojë përpjekjet e saj Global Gateway ndërsa ekonomia kineze vazhdon të ngecë, ndoshta pjesëmarrës të tjerë të BRI-së do të ndjekin shembullin e Italisë dhe do të konsiderojnë tërheqjen nga “projekti kryesor” i Xi i nisur me kaq shumë bujë një dekadë më parë.
Një rrugëdalje ‘shumë e ndërlikuar’
Megjithatë, analistët politikë vunë në dukje se do të jetë e vështirë për Italinë të gjejë një mënyrë “të butë” për t’u larguar nga marrëveshja pa dëmtuar në mënyrë të pakthyeshme marrëdhëniet me Kinën.
“Shumë varet nga menaxhimi i çështjes,” tha Sisci.
“Është shumë e ndërlikuar: Italia bëri gabime të këqija dhe menaxhmenti i ardhshëm do të ketë nevojë për aftësi edhe më të mëdha dhe më të mira.”
Ai theksoi se meqë edhe Amerika nisi iniciativën e saj, edhe vendet e tjera mund të kenë projektet e tyre.
“Atëherë Kina mund të dëshirojë të mendojë se për shkak të iniciativave të shumta kopjuese, ideja e BRI ishte e mirë. Ose në vend të kësaj, për shkak të vështirësive për t’i bashkuar vendet e tjera të rëndësishme, mund të kuptojë se ka probleme në zbatimin e tij, “përfundoi ai.
Të tjerë vunë re se Meloni e di mirë se sa vendimtare është kjo tërheqje për SHBA-në dhe sa e rëndësishme është që Italia të jetë plotësisht në përputhje me qëndrimin e saj euro-atlantik.
“Nga ana tjetër, Meloni është në mëdyshje. Në të vërtetë, presioni nga partnerët e saj të koalicionit euroaziatikë është rritur dhe një pjesë e konsiderueshme e komunitetit të biznesit italian e ka rrethuar atë për të mbajtur BRI-në ashtu siç është dhe për të shmangur një hakmarrje kineze, “tha Francesco Galietti, themeluesi i think tank-it Policy Sonar.
“Meloni ka vendosur të blejë kohë, por kjo është një lojë e rrezikshme. Pyetja e vërtetë është se çfarë do t’i ofrojë ajo Kinës në këmbim. Do të shohim se në cilën anë do të bjerë bilanci.”
Përshtati në shqip: Argumentum.al