Nga Albert Vataj*
Në një botë që ndryshon, në një të tashme me problemeve gjithnjë e më emergjente të klimës, është një nevojë e ngutshme për të reaguar, për të bërë secili pjesën e tij, për të patur një të nesërme që meritojmë, cilësisht të mirë dhe mrekullisht të harmonishme me njëri-tjetrin dhe me natyrën.
Klima si sensibilitet global
Trajtimi me prioritet i çështjeve të klimës është një imperativ i sensibilitetit global, paraprirë prej aktorëve me rol vendimtar. E radhës në këtë iniciativë përcaktuese mbi fatin perspektiv të klimës është COP29, Konferenca e OKB-së për Ndryshimet Klimatike (COP29), që do të zhvillohet nga 11 deri 24 nëntor 2024 në Baku, Azerbajxhan. Aktivitet i cili u parapri nga Konferenca e Bonit për Ndryshimet Klimatike, 13 qershor 2024 pritet t’i japë zgjidhje problemeve të parashtruara dhe t’i çojë më tej negociatat për çështje që pritet të diskutohen.
Përveç samitit kryesor COP, këtë vit u ofrua veprues edhe COP16, Konventa e OKB-së për Diversitetin Biologjik (UNCBD), e mbajtur në Kolumbi në tetor; dhe COP16, Konventa e OKB-së për Luftimin e Shkretëtirëzimit (UNCCD) në Riad, Arabi Saudite, në dhjetor.
Samiti i 29- vjetorit, i njohur si COP29, i cili ka detyrën e nxitjes së iniciativave, çuarjes më tej të nismave, progresivin e mëtejshëm të diskutimeve, kalkulimin e formulave dhe opsioneve të shtruara si trajtesë, do të ketë në përbërje të tij, delegatët, duke përfshirë krerët e shteteve, ekspertët e klimës dhe negociatorët, të cilët do të mblidhen së bashku në këtë tubim të legjitimitetit të së drejtës për të hedhur farën e perspektivës për klimën. Për të garantuar vullnetin pozitiv dhe bërë prezent iniciativa të kurajshme, të cilat bartin në vetvete peshën specifike të ndryshimit që pretendohet.
Roli i Presidencës së Azerbaixhanit në COP 29
Në këtë konferencë, presidenca e vendit pritës luan një rol kyç në drejtimin e negociatave dhe përcaktimin e agjendës. Azerbaixhani që do të presë dhe drejtojë COP 29, do të ketë disa përgjegjësi dhe mundësi të rëndësishme. Prej tyre veçohet se Presidenca do të luajë një rol kyç në përcaktimin e temave kryesore të diskutimit dhe në drejtimin e negociatave për marrëveshje të reja klimatike.
Azerbaixhani do të ketë mundësinë të promovojë nisma dhe strategji për të luftuar ndryshimet klimatike, duke përfshirë projekte për energji të ripërtëritshme, efikasitet energjetik dhe adaptim ndaj klimës. Duke qenë mikpritës dhe drejtues i COP 29, Azerbaixhani do të ketë një platformë për të ndërtuar partneritete të reja ndërkombëtare dhe për të forcuar ato ekzistuese, duke përfshirë bashkëpunimin me organizata ndërkombëtare, qeveri të tjera dhe sektorin privat.
Përmes rolit të saj udhëheqës, Azerbaixhani mund të promovojë zhvillimin e qëndrueshëm dhe të ndihmojë në ngritjen e ndërgjegjësimit global për sfidat dhe zgjidhjet klimatike.
Organizimi i një ngjarjeje të tillë të madhe mund të nxisë zhvillimin ekonomik lokal dhe të promovojë inovacionin dhe transferimin e teknologjisë për zgjidhje të qëndrueshme mjedisore.
Në përgjithësi, presidenca e COP29 do të ishte një mundësi e madhe për Azerbaixhanin për të luajtur një rol udhëheqës në luftën globale kundër ndryshimeve klimatike dhe për të kontribuar në ndërtimin e një të ardhme më të qëndrueshme për të gjithë.
Presidenti i COP29
H.E. Mukhtar Babayev është Presidenti i COP29, i cili u emërua në këtë pozicion në janar 2024. Ai ka udhëhequr delegacionin e Azerbaixhanit në pesë COP të mëparshme. Gjithashtu, ai është Ministri i Ekologjisë dhe Burimeve Natyrore të Azerbaixhanit që nga viti 2018, ku ka drejtuar përpjekjet kombëtare për të adresuar dëmin ekologjik historik, përmirësuar mjedisin e Azerbaixhanit dhe nxitur rritjen pozitive klimatike. Si Presidenti i COP29, H.E. Mukhtar Babayev do të zhvillojë dhe përparojë Planin e Presidencës, që do të sjellë Partitë së bashku, do të sigurojë që Partitë të plotësojnë premtimet e tyre të mëparshme dhe do të shtyjë për ambicie më të mëdha, që bota të arrijë qëllimet dhe ambiciet e Marrëveshjes së Klimës së Parisit. Azerbaixhani është përkushtuar për të zhvilluar potencialin e tij të energjisë rinovueshme, një pjesë e rëndësishme e planit të vendit për të zvogëluar emetimet e gazrave të efektit shtëpie me 40% deri në vitin 2050.
Mukhtar Babayev zëri i progresit
Për të rënë dakord për veprimet e koordinuara për të trajtuar ndryshimet klimatike – negociatat kryesore do të fokusohen në ndërtimin e vrullit në përparimin e bërë në COP28. COP29 është stacioni i radhës së iniciativës pozitive dhe përfaqësimit progresiv të ecurive që sjellin frymë pozitiviteti dhe përgjegjësi progresi.
COP29 projekton premisat perspektive duke “ndërtuar ura midis veriut dhe jugut të ndryshëm, për të mbajtur temperaturën 1.5°C” siç shprehet në një shkrim për “The Guardian”. Mukhtar Babayev, ministri i Azerbajxhanit për ekologjinë dhe burimet natyrore dhe president i COP29.
Babayv është një veteran i industrisë së naftës dhe skeptikët e kanë kritikuar tashmë konfliktin e mundshëm të interesit të Azerbajxhanit, duke pasur parasysh se vendi mbështetej në naftë dhe gaz për më shumë se 92.5% të të ardhurave të tij nga eksporti vitin e kaluar. Azerbajxhani gjithashtu thuhet se ka plane për të zgjeruar industrinë e tij të karburanteve fosile. Sidoqoftë, Babayev parashtroi “qëllimin e Azerbajxhanit për ta kthyer cepin e ekonomisë sonë në drejtime të gjelbërta”. Kjo është sinjalizuar nga Azerbajxhani që angazhohet për t’iu bashkuar Betimit Global të Metanit, duke investuar në energjinë diellore përmes një projekti madhor me BP dhe duke shfrytëzuar kapacitetin e tij të erës në det të hapur.
Në përgjigje të pasigurisë së krijuar nga zgjedhjet e shumta të parashikuara në vitin 2024, Babayev ka paralajmëruar se qeveritë që marrin pushtetin pas zgjedhjeve do të mbajnë të njëjtat detyrime klimatike si paraardhësit e tyre.
Situata e ndryshimeve klimaterike ka vënë në një regjim të ri dinamizmi të veprimtarive së aktorëve me rol përcaktues në skenën e madhe të sfidës së njerëzimit, për një të sotme që projekton një të ardhme në një bashkëjetesë të harmonishme me natyrën, resurset dhe kapacitet e aksesueshme në funksion të progresimit të qulleve.
Edhe pse situata reale, e vlerësuar dhe e trajtuar me përgjegjësi dhe përkushtim, ndoshta nuk është aty ku duhet, gjë të cilën premton Konferenca e OKB-së për Ndryshimet Klimatike (COP29), që do të zhvillohët nga 11 deri 24 nëntor 2024 në Baku, Azerbajxhan.
Kjo përkundër sa tha Sekretari Ekzekutiv i OKB-së për Ndryshimet Klimatike, Simon Stiell, në fjalimin e tij mbyllës në Konferencës e Bonit për Ndryshimet Klimatike, 13 qershor 2024; “Ne kemi bërë hapa modestë përpara këtu,” “[Por] shumë artikuj janë ende në tryezë . . . Ne e kemi lënë veten me një mal shumë të pjerrët për t’u ngjitur për të arritur rezultate ambicioze në Baku.”
Dhe është predispozita, vullneti dhe mjetet gjithashtu për të bërë që ta ngjasim këtë “…mal të pjerrët” si Sizifët mitik në përmbushje të një detyrimi që është obligues për të sotmen dhe të ardhmen. Për të kuptuar se cilat janë kapacitet për të “…mal të pjerrët”, ne duhet të mësojmë se Çfarë do të diskutohet dhe pretendohet të arrihet në COP29?
Temat kyçe të COP29
Financimi i klimës është një “kalë beteje” në këtë sfidë globale. I njohur si qëllimi i ri kolektiv i kuantifikuar (NCQG), do të miratohet në COP29, duke u mbështetur në kuotën e 100 miliardë dollarëve në vit, të angazhuar në vitin 2009 dhe që pretendohet për një shtrirje deri më 2025.
Kontributet e Përcaktuara Kombëtare të Përditësuara (NDC) – planet e veprimit për klimën për të ulur emetimet dhe për t’iu përshtatur ndikimeve klimatike. NDC-të do të përditësohen midis nëntorit 2024 dhe shkurtit 2025.
Përafrimi i biodiversitetit dhe klimës, duke rënë dakord për specifikat e Objektivit Global për Përshtatjen, është gjithashtu një klauzol e diskutimeve që me patjetër do të marrin dakordësim mes palëve. Përveç negociatave, do të ketë gjithashtu hapësirë për vendet, organizatat ndërkombëtare dhe delegatët e tjerë për të shfaqur veprimet klimatike, për të nxjerrë në pah çështje të ndryshme të ndryshimeve klimatike dhe për të shkëmbyer njohuri.
Këto synime janë pjesë e një përpjekjeje më të gjerë për të ruajtur vrullin në progresin e bërë në konferencat e mëparshme dhe për të promovuar procese transparente dhe gjithëpërfshirëse në drejtim të COP29-21. Konferenca do të shërbejë si një platformë kritike për delegatët, duke përfshirë krerët e shteteve dhe ekspertët e klimës, për të negociuar veprime të koordinuara për të trajtuar ndryshimet klimatike.
Përparimet në Bon, konkluzionet në Baku
Palët e përfshira në sfidën globale të klimës e thjeshtuan përmbajtjen duke hyrë në Objektivin e Ri Kolektive të Kuantifikuar për Financat e Klimës. Opsionet e qarta dhe kuadri thelbësor i një projektvendimi duhet të finalizohen përpara COP29. Gjithashtu shprehën gatishmëri për hapat drejt treguesve të përshtatjes që janë largpamës, efektivë dhe të shëndoshë shkencërisht.
Shtysë në këtë ngulm sfidues është përparimi drejt një tregu ndërkombëtar të karbonit që funksionon më mirë, por punë e mëtejshme mbetet për t’u bërë. Palët punuan së bashku për transparencë dhe mbështetën njëra-tjetrën në planifikimin e planeve më të forta të veprimit për klimën.
Progresi në ndërtimin e elasticitetit dhe përshtatjes
Në COP28 në Emiratet e Bashkuara Arabe dhjetorin e kaluar, palët ranë dakord për masat për Objektivin Global mbi Përshtatjen, i cili krijoi objektiva tematikë që nxjerrin në pah prioritetet globale largpamëse. Kjo është një shtysë pozitive për ta trajtuar me seriozitetin e duhuar, për të shndërruar çështjen e klimës në prioritetin e prioriteteve.
Siç dihet, në takimet e OKB-së për Klimën në qershor, të përfshirit ndërmorën hapa të rëndësishëm drejt treguesve në secilin prej këtyre objektivave tematikë, të cilët do të jenë gjithëpërfshirës, transparent dhe shkencërisht të shëndoshë. Veçanërisht, palët bënë përparim në atë që nevojitet më pas, duke përafruar mënyrën se si do të vendosen këta tregues, si dhe punën teknike përpara.
Si pjesë e rezultatit të pritshëm, Aksioneve Globale, Ndryshimet Klimatike të OKB-së, po u bëjnë thirrje palëve të zhvillojnë Planet Kombëtare të Përshtatjes (NAP) deri në fund të vitit 2025, që kjo të rezultojë si një përparim në zbatimin e tyre deri në vitin 2030.
Edhe pse vetëm 58 vende në zhvillim kanë paraqitur një PNV, ende ka shpresë, sepse ku ka vullnet ekzistojnë edhe mjetet për ta vënë në lëvizje progresivin e çështjes ka prioriteti i prioriteteve. Sekretariati u ka kërkuar më shumë vendeve që të kenë një plan deri në vitin 2025 dhe të bëjnë përparim në zbatimin e tyre deri në vitin 2030. Gjatë muajve të ardhshëm, Ndryshimet Klimatike të OKB-së do të punojnë drejtpërdrejt me vendet për të përshpejtuar formulimin e PNV-ve, duke përfshirë edhe qendrat e saj të bashkëpunimit rajonal.
Pozitiviteti progresiv
Pozitiviteti është në vetvete progresivitet, si i tillë ai do të përçojë sinjalet dhe do të përftojë potencialet. Dhe është transparenca ajo që kërkon besueshmëri dhe përfaqësim të dinjitetshëm i funksionimit të tërësisë vepruese në këto konkludime. Presidenca e ardhshme e COP-së u kërkoi palëve të dorëzonin ato Raportet dyvjeçare të transparencës (BTRs) përpara COP29 në Baku. Këto raporte do t’i ndihmojnë aktorët e kësaj sipërmarrje jetike të ndërtojnë bazën më të fortë të provave për ambicie dhe funksionalizim të besimit për implementim.
Në fokus të interesit është se gjatë takimeve të qershorit u zhvilluan disa ngjarje mbi mbështetjen e disponueshme për vendet në zhvillim, duke përfshirë këtu Ëorkshop personal mbi mbështetjen e ETF dhe dialog lehtësues në sesion për mbështetjen e ETF.
Gjithashtu, ndryshimet Klimatike të OKB-së do të ofrojnë mjete të reja raportimi të Kornizës së Përmirësuar të Transparencës që integrojnë gjurmimin e inventarit të gazeve serrë, veprimin dhe mbështetjen. Në partneritet me Microsoft-in, Ndryshimet Klimatike të OKB-së po zhvillon gjithashtu një qendër të re të të dhënave klimatike për t’i sjellë këto të dhëna në jetë.
Ndryshimet Klimatike të OKB-së kanë trajnuar tashmë më shumë se 1,100 ekspertë nga 150 vende, duke ndërtuar kapacitetin e mijëra praktikuesve, duke përfshirë edhe organizata të tjera ndërqeveritare.
Sesionet e trajnimit mbi mjetet e reja të raportimit do të mbahen në rajonet e Afrikës dhe Amerikës Latine dhe Karaibeve përpara COP29, si dhe në COP29.
Predispozita financiare si vlerësim i prioritetit
Që gjithë kjo sipërmarrje të vihet në veprim, që treni i së ardhmes së nevojave për ndryshim të eci në shinat tashmë të shtruara, duhen potenciale energjish financiare. Palëve u kërkohet të japin raundin e tyre të ardhshëm kontributet e përcaktuara në nivel kombëtar (NDCs) në fillim të vitit të ardhshëm, të përafruar me kufirin 1.5 °C dhe duke mbuluar të gjithë sektorët dhe të gjitha gazrat serrë.
NDC 3.0 Navigator u lançua kohët e fundit nga Partneriteti NDC dhe sekretariati i UNFCCC. Ky mjet ndërveprues ndihmon vendet në zhvillim në përgatitjen e Kontributeve ambicioze të Përcaktuara Kombëtare (NDC) 3.0. Navigator synon të rrisë ambicien e NDC dhe të përshpejtojë zbatimin për raundin tjetër të NDC-ve, i cili do të dorëzohet në fillim të vitit 2025. Ai paraqet shtatë rrugë për vendet që të eksplorojnë qasjet përkatëse të përshtatura për kontekstin e tyre. Mjeti është i vetë-drejtuar dhe jo-përshkrim, duke i udhëhequr vendet drejt opsioneve të përshtatshme. Janë dhënë gjithashtu studime të rasteve, udhëzime dhe burime informacioni.
Kjo nisje përputhet me nevojën për NDC më ambicioze për të trajtuar në mënyrë efektive ndryshimet klimatike.
COP29 dhe klima si sfidë
Konferenca e OKB-së për Ndryshimet Klimatike (COP29), që do të zhvillohet nga 11 deri 24 nëntor 2024 në Baku, Azerbajxhan, premton shumë, guxon për të besuar te aspiratat, vjen nga një nismë për të shkuar në një përballje ndryshimesh. Që klima, prioritet i prioriteteve të konsiderohet si sfidë, është përgjegjësia e trajtuar si obligim për të gjithë pjesëmarrësit e këtij akti global pjesëmarrjeje, përfaqësimi dhe predispozite. Ky ngulm për të bërë të pamundurën realitet është një peshë ardhmëri, si një e drejtë që secili të guxojë të jetë kontributor, dhe kjo do të bëhet e mundur në Baku, atje ku do të shkojnë të gjithë për një të ndryshuar gjërat, për t’i dhënë zgjidhje problemeve, që t’i gëzohemi arritjeve dhe të meritojmë mirënjohjen nga brezat që do të vijnë.
*Ky artikull është pjesë e Edicionit Special në Revistën “Argumentum” dedikuar Presidencës së COP 29 nga Azerbajxhani, si vendi mikpritës i Konferencës së Palëve të Konventës Kuadër të OKB-së për Ndryshimet Klimatike (COP29) për vitin 2024.
© 2024 Argumentum