Të shtunën, serbët nga veriu i Kosovës kanë dorëzuar zyrtarisht dorëheqjet e tyre të parevokueshme nga të gjitha pozitat politike, gjyqësore dhe administrative në institucionet e Kosovës. Dorëheqjet mbeten në fuqi derisa Prishtina “të fillojë të respektojë të drejtën ndërkombëtare dhe të gjitha marrëveshjet e nënshkruara në Bruksel”. Për t’u rikthyer në institucione, serbët e veriut, të cilët janë të afërt me autoritetet në Beograd, kërkojnë nga Qeveria e Albin Kurtit që të tërheqë vendimin për riregjistrim dhe të themelojë Bashkimin e Komunave Serbe (CSM).
Edhe pse tërheqja nga institucionet ishte një “as në mëngë” për serbët nga veriu për të larguar autoritetet e Prishtinës nga veprime të caktuara gjatë krizave të mëparshme, kjo ide u hodh poshtë gjashtë herë më parë, gjithmonë me kërkesë të presidentit të Serbisë, Aleksandar Vuçiq. . Kësaj radhe nuk kishte një kërkesë të tillë, dhe ishte dorëheqja nga institucionet që e bëri krizën aktuale në Kosovë më të rëndë se më parë.
Kashtë e fundit kësaj radhe ishte vendimi i autoriteteve të Kosovës për të suspenduar drejtorin e policisë së rajonit verior, Nenad Gjuriq, pasi Gjuriq refuzoi të zbatojë planin e qeverisë së Kosovës për riregjistrim, i cili nënkupton dërgimin e paralajmërimeve dhe paralajmërimeve dhe gjoba për ata pronarë automjetesh që ende nuk kanë kaluar në targa “RKS”.
Drejtori i Institutit për Zhvillim Ekonomik Territorial (INTER) Dragiša Mijaçiq beson se situata në veri të Kosovës është tepër serioze, veçanërisht nëse merret parasysh fakti që policët e nacionalitetit serb janë larguar nga Shërbimi Policor i Kosovës.
“Kjo krijoi një vakum sigurie që nuk mund të plotësohet nga pjesëtarët e KFOR-it sepse nuk kanë mandat të kryejnë detyra policore dhe është e rrezikshme ta mbushni atë me policë të nacionalitetit shqiptar sepse popullata vendase do ta perceptojë si provokim dhe një akt armiqësie”, thotë Mijaçiq për Ballkanin Perëndimor Evropian.
Sipas tij, nëse situata nuk zgjidhet shpejt, do të jetë e vështirë të ruhet paqja në komunat veriore dhe për këtë nevojitet një reagim urgjent i ndërkombëtarëve, “dhe jo në nivel njoftimesh, por konkrete. hapa që do të stabilizojnë situatën në veri”.
Misioni i Bashkimit Evropian për Sundimin e Ligjit në Kosovë (EULEX) nuk ka marrë përsipër përgjegjësitë policore në veri të Kosovës, megjithëse ka shtuar patrullat e lëvizshme të zbulimit në veri këtë javë dhe mban një koordinim të ngushtë me Policinë e Kosovës dhe KFOR-in.
Cilat janë reagimet e komunitetit ndërkombëtar?
Pavarësisht nga vlerësimi me të cilin shumë pajtohen – se ngjarjet e fundit në Kosovë në praktikë kanë anuluar gjithçka që është arritur me Marrëveshjen e Brukselit – reagimi i bashkësisë ndërkombëtare duket të jetë më i butë se sa pritej. Përveç deklaratave tashmë të njohura që u bëjnë thirrje të dyja palëve të përmbahen nga ngritja e tensioneve, ende nuk është ofruar ndonjë plan apo zgjidhje konkrete.
Shefi i Diplomacisë së Bashkimit Evropian, Josep Borrell, vlerësoi se ngjarjet e marrëdhënieve Kosovë-Serbi rrezikojnë vite të tëra pune të palodhur dhe gjithçka që është arritur në kuadër të dialogut Beograd-Prishtinë. Në një deklaratë të publikuar më 5 nëntor, Borrell u bën thirrje të dyja palëve të përmbahen nga çdo veprim i njëanshëm që mund të çojë në tensione të mëtejshme.
Borell vlerësoi se tërheqja e serbëve nga institucionet e Kosovës nuk është zgjidhje e mosmarrëveshjeve aktuale dhe u bëri thirrje Serbisë dhe përfaqësuesve serbë që të respektojnë zotimet e tyre nga dialogu dhe të kthehen në institucionet e Kosovës, përfshirë policinë, gjyqësorin dhe administratën lokale.
Në të njëjtën kohë, pala prishtinase është ftuar që pa vonesë t’i përmbush obligimet e saj, që do të thotë të zgjasë procesin e ri-regjistrimit të automjeteve dhe të pezullojë çdo veprim ndëshkues ndaj pronarëve të targave “KM”. Prishtinës i kërkohet gjithashtu që menjëherë të ndërmarrë hapa drejt themelimit të Bashkësisë së Komunave Serbe (CSM). Kërkesa të ngjashme kanë bërë edhe përfaqësuesit e SHBA-ve në Serbi dhe Kosovë, si dhe i dërguari amerikan për dialogun ndërmjet Kosovës dhe Serbisë, Gabriel Escobar.
Në një deklaratë me shkrim për European Western Balkans, Dragiša Mijaçiq thotë se BE-ja dhe SHBA-ja kanë kërkuar nga kryeministri i Kosovës Albin Kurti që të mos ndërmarrë veprime të njëanshme të pakoordinuara me partnerët ndërkombëtarë, veçanërisht ato që mund të çojnë në veprime të dhunshme dhe destabilizime.
“Vendoset në pikëpyetje besueshmëria dhe sinqeriteti i BE-së, SHBA-ve dhe vendeve të tjera të QUINTA-s, duke pasur parasysh se Kurti nuk iu përmbahet këtyre kërkesave. Prandaj, BE-ja dhe SHBA-ja duhet t’i operacionalizojnë deklaratat e tyre dhe me një reagim të shpejtë të parandalojnë çdo konflikt të mundshëm në veri të Kosovës dhe pastaj t’i bëjnë palët negociuese të bashkëpunojnë dhe të merren vesh për çështjet e kontestuara. Alternativa janë konfliktet, të cilat nuk do t’i sjellin askujt asgjë të mirë, përveç telasheve”, thotë Mijaçiq.
Pavarësisht kërkesave të bashkësisë ndërkombëtare, kryeministri i Kosovës tha se procesi i riregjistrimit vazhdon, dhe se numri i paralajmërimeve të dhëna ka kaluar 900. Ai tha se shqiptimi i gjobave për të gjithë ata që nuk kaluan në “RKS ” Targat do të fillojnë më 21 nëntor, siç ishte planifikuar.
Në seancën e Qeverisë të mbajtur të mërkurën, Kurti tha se problem për serbët nuk janë vendimet e qeverisë së Kosovës, as afatet, por presionet. “Problemet e tyre janë bombardimet, djegia e veturave dhe shtëpive, presionet dhe kërcënimet e pafundme nga ata që kanë problem me ligjin”, tha Kurti.
Sa i përket Bashkësisë së Komunave Serbe, pengesa më e madhe për të dyja palët në dialogun prej vitesh, Kurti tha se është kundër formimit të një komuniteti të tillë “mono-etnik”.
Një problem më shumë për Kurtin për momentin është opozita, e cila kërkon koordinim të plotë të veprimeve me partnerët ndërkombëtarë, në radhë të parë me Shtetet e Bashkuara të Amerikës.
Ndërkohë, më 9 nëntor, presidenti i Serbisë, Aleksandar Vuçiq, ka nderuar ish-drejtorin e Drejtorisë Rajonale të Policisë së Mitrovicës Veriore, Nenad Gjuriq dhe shefin e Operacioneve Rajonale të kësaj drejtorie, Aleksandar Filipoviq. Gjuriqit iu dha Urdhri i Meritës së Klasit të Parë për Mbrojtje dhe Siguri, ndërsa Filipoviqit me Medaljen e Artë “Miloš Obiliq” për guxim në Presidencën e Serbisë në Beograd për refuzimin e zbatimit të vendimit të Qeverisë së Kosovës për riregjistrimin e targave të veturave. .
Cilat janë pasojat e tërheqjes nga institucionet?
Siç shkruan KoSSev, dorëheqjet e deputetëve serbë mund të bëjnë që Kuvendi i Kosovës të paralizohet plotësisht kur bëhet fjalë për miratimin e akteve për të cilat kërkohet shumica e votave të deputetëve të komuniteteve joshumicë, sipas Kushtetutës së Prishtinës.
Kur bëhet fjalë për autoritetet lokale, dorëheqja e këshilltarëve serbë i cilëson ata si jofunksionalë sipas Ligjit të Prishtinës për Vetëqeverisjen Lokale, kështu që ka mundësi që ato kuvende të shpërndahen, pas së cilës mund të pasojnë zgjedhjet lokale, siç raporton KoSSev.
Dragisha Mijaçiq thotë se nëse vendimi për largim nga institucionet është i përhershëm, një nga pasojat e një vendimi të tillë mund të jenë konfliktet mes qytetarëve dhe policisë, siç kemi pasur në të kaluarën.
“Nëse është masë e përkohshme, atëherë çështja është se sa do të zgjasë, gjegjësisht cilat kushte duhet të plotësohen që serbët të kthehen në institucione dhe sa kohë do të duhet që të plotësohen ato kushte. Nuk dihet gjithashtu nëse kthimi i serbëve në institucione do të jetë i pakushtëzuar, apo do të ketë kërkesa nga Qeveria e Kosovës që do të pengojë kthimin e personave të caktuar, për shembull policëve që refuzuan komandën”, thotë Mijaçiq.
Sipas tij, ditët në vijim do të japin disa përgjigje, por sa më shumë të kalojë koha aq më e vështirë do të jetë që kjo çështje të zgjidhet në mënyrë paqësore. Ai thekson se kjo kërkon një reagim urgjent nga bashkësia ndërkombëtare, sepse çdo ditë sjell pasiguri të reja.
Mijaçiq beson se është e nevojshme të përshpejtohet procesi i arritjes së një marrëveshjeje gjithëpërfshirëse, sepse e gjithë kjo që po ndodh është pasojë e faktit se dialogu zgjat shumë dhe, me kalimin e kohës, palët negociuese janë gjithnjë e më pak të gatshme. për të përmbushur angazhimet e mëparshme.
“Në këtë moment më e rëndësishmja është stabilizimi i situatës në veri që të mos ketë konflikt mes popullatës lokale dhe policisë së Kosovës. Në këtë moment, zgjidhja e vetme është që KFOR-i, së paku përkohësisht, të ndalojë lëvizjen e forcave speciale të policisë së Kosovës në komunat veriore dhe që policët të kthehen në punë për të kryer detyrat themelore policore derisa të zgjidhet situata. Në ndërkohë, duhet të punohet intensivisht për arritjen e një marrëveshjeje gjithëpërfshirëse që do të zgjidhte çështjen e targave, CSM dhe të gjitha çështjet e tjera të hapura ndërmjet Serbisë dhe Kosovës”, thotë Mijaçiq.
Përshtypja është se si Beogradi ashtu edhe Prishtina luajnë një lojë gjithçka ose asgjë. Në këtë moment, kthimi prapa në hapat e ndërmarrë mund të ketë pasoja të rënda për reputacionin e brendshëm si të Vuçiqit ashtu edhe të Kurtit. Ky fakt ul optimizmin e të gjithë atyre që besojnë se zgjidhja e krizës së Kosovës mund të vijë shpejt dhe lehtë.
*Përgatiti në shqip nga EWB- Argmentum.al