Nga Gledis NANO*
Koncepti i paqes dhe luftës është thellësisht i ndërthurur me historinë dhe të tashmen e Izraelit. Që nga themelimi i tij në 1948 deri në konfliktet e tij të vazhdueshme, ekzistenca e Israelit është përcaktuar nga një realitet i dyfishtë: shpresa për paqe të qëndrueshme dhe kërcënimi i vazhdueshëm i luftës. Kjo marrëdhënie komplekse ngre pyetje të rëndësishme nëse paqja mund të arrihet pa konflikt apo nëse lufta është një hap i pashmangshëm në rrugën e pajtimit. Përvoja Israelite ofron një lente unike përmes së cilës mund të eksplorohet paradoksi i luftës dhe paqes, ku të dyja bashkëjetojnë në një ekuilibër delikat dhe shpesh të paqëndrueshëm.
Themelimi i shtetit modern të Izraelit në vitin 1948 shënoi një moment të rëndësishëm në historinë hebraike, duke përmbushur ëndrrën e kahershme të një atdheu për hebrenjtë. Megjithatë, ajo shkaktoi gjithashtu luftën e parë nga shumë, Luftën Arabo – Izraelite të vitit 1948, pasi vendet fqinje arabe refuzuan krijimin e Izraelit dhe luftuan për të parandaluar krijimin e tij. Ky konflikt fillestar hodhi bazat për dekada armiqësie, konflikti dhe përpjekjesh paqeje midis Israelit dhe fqinjëve të tij arabë. Lufta e Pavarësisë, siç e quajnë Israelitët, ilustron lidhjen e pazgjidhshme midis luftës dhe kërkimit të paqes. Vetë mbijetesa e Israelit u arrit përmes luftës ushtarake, por shpresa për bashkëjetesë paqësore ka mbetur gjithmonë një ideal udhëzues.
Situata e sigurisë së Izraelit që atëherë është përcaktuar nga ky ekuilibër i pasigurt. Lufta Gjashtë Ditore në 1967, në të cilën Izraeli u përball me Egjiptin, Jordaninë dhe Sirinë, riformoi peizazhin gjeopolitik të rajonit. Izraeli doli fitimtar, duke fituar kontrollin e Bregut Perëndimor, Rripit të Gazës, Jerusalemit Lindor dhe Lartësive të Golanit. Këto përfitime territoriale, ndonëse strategjike, mbollën gjithashtu farat për konfliktin e ardhshëm, veçanërisht me popullsinë palestineze në Bregun Perëndimor dhe Gaza. Lufta i solli Izraelit sigurinë në një afat të shkurtër, por gjithashtu krijoi një situatë ku paqja u bë më e vështirë për t’u arritur. Pushtimi i territoreve palestineze që atëherë ka qenë një nga pengesat qendrore për paqen në konfliktin Izraelito-palestinez, duke ilustruar se si lufta ndonjëherë mund të çojë në sfida të reja në rrugën drejt paqes.
Pavarësisht kësaj, ka pasur përpjekje të rëndësishme drejt paqes në historinë e Izraelit. Marrëveshja e Camp David-it e vitit 1979, e nënshkruar nga kryeministri Izraelit Menachem Begin dhe presidenti egjiptian Anëar Sadat, ishin një arritje novatore, që çoi në paqen midis Izraelit dhe Egjiptit. Kjo shënoi herën e parë që një vend arab kishte njohur zyrtarisht Israelin dhe dëshmoi se paqja ishte e mundur, edhe pas vitesh lufte. Traktati i paqes midis Izraelit dhe Egjiptit ka qëndruar i fortë që atëherë, duke treguar se edhe pas konfliktit të dhunshëm, pajtimi mund të arrihet. Marrëveshjet e Camp David qëndrojnë si një shembull i fuqishëm se si lufta mund të çojë në paqe kur ekzistojnë kushtet dhe liderët e duhur.
Megjithatë, jo të gjitha përpjekjet për paqe kanë qenë aq të suksesshme. Marrëveshja e Oslos, e nënshkruar në vitet 1990 midis Israelit dhe Organizatës për Çlirimin e Palestinës (PLO), ofroi shpresë për një zgjidhje paqësore të konfliktit Izraelito – Palestinez. Marrëveshja synonte të krijonte një zgjidhje me dy shtete, me Israelin dhe një shtet të ardhshëm palestinez që do të jetonin krah për krah në paqe. Ndërsa procesi i Oslos solli njëfarë përparimi, ai përfundimisht u lëkund. Vrasjet, dhuna dhe prishja e besimit nga të dyja palët çuan në kolapsin e procesit të paqes. Intifada e Dytë, një kryengritje palestineze që shpërtheu në vitin 2000, nënvizoi brishtësinë e përpjekjeve për paqe dhe lehtësinë me të cilën mund të rifillojë konflikti. Intifada shkaktoi plagë të thella në shoqëritë Izraelite dhe Palestineze, duke dëshmuar edhe një herë se lufta mund të prishë edhe iniciativat më shpresëdhënëse të paqes.
Në vitet e fundit, Izraeli ka nënshkruar marrëveshje paqeje me disa vende arabe, duke përfshirë Emiratet e Bashkuara Arabe dhe Bahreinin, përmes Marrëveshjes së Abrahamit. Këto marrëveshje sinjalizojnë një epokë të re normalizimi midis Izraelit dhe disa prej fqinjëve të tij, por ato nuk kanë trajtuar çështjen thelbësore të konfliktit Izraelito – Palestinez. Ndërsa këto marrëveshje kanë hapur rrugë të reja për diplomacinë dhe bashkëpunimin ekonomik, konflikti mbetet i pazgjidhur, duke lënë pyetjen nëse paqja e qëndrueshme është vërtet e arritshme.
Një nga barrierat kryesore për paqen në Izrael ka qenë ndërveprimi midis sigurisë dhe kontrollit territorial. Shqetësimet e sigurisë së Israelit, veçanërisht në lidhje me grupet si Hamasi dhe Hezbollahu, shpesh kanë çuar në operacione ushtarake në Gaza dhe Liban. Këto operacione janë përshtatur si masa të nevojshme mbrojtëse për të mbrojtur civilët Izraelitë nga sulmet me raketa dhe terrorizëm. Megjithatë, ato përjetësojnë gjithashtu një cikël dhune, ku çdo fushatë ushtarake çon në më shumë viktima, shkatërrime dhe armiqësi nga të dyja palët. Për shembull, Operacioni Protective Edge në 2014, një fushatë ushtarake e nisur nga Izraeli në përgjigje të raketave nga Gaza, rezultoi në mijëra të vdekur dhe shkatërrim të gjerë në Gaza. Ndërsa Izraeli e mbrojti me sukses popullsinë e tij nga sulmet, ndikimi afatgjatë i operacioneve të tilla thellon ndarjen dhe e bën mundësinë e paqes më të largët.
Industria e armëve gjithashtu luan një rol në ruajtjen e këtij cikli. Shkathtësia ushtarake e Israelit, e nxitur nga sektori i tij i avancuar i mbrojtjes, shihet si një pengesë e nevojshme kundër fqinjëve armiqësorë dhe aktorëve joshtetërorë. Megjithatë, industria e armëve përfiton nga konflikti i zgjatur, pasi tensioni i vazhdueshëm siguron një treg për teknologjitë dhe armët e mbrojtjes. Kjo krijon një nxitje ekonomike për të ruajtur një gjendje gatishmërie për luftë, edhe pse përpjekjet për paqen ndiqen në frontin diplomatik. Ky tension midis interesave ekonomike dhe dëshirës për paqe nuk është unik për Izraelin, por ai shton një shtresë tjetër kompleksiteti në situatën e vendit.
Feja dhe ideologjia gjithashtu e ndërlikojnë rrugën drejt paqes. Për shumë Izraelitë, veçanërisht ata në komunitetet fetare sioniste, toka e Israelit ka një rëndësi të thellë shpirtërore. Ideja e heqjes dorë nga kontrolli mbi çdo pjesë të asaj që ata e konsiderojnë atdheun e tyre biblik nuk është vetëm një çështje politike, por edhe fetare. Kjo e bën kompromisin territorial, i cili shpesh është një komponent kyç i negociatave të paqes, veçanërisht të vështirë. Nga ana tjetër, shumë Palestinezë e shohin pushtimin Israelit si shkelje të së drejtës së tyre për vetëvendosje dhe e shohin luftën kundër Israelit si një luftë për drejtësi dhe identitet kombëtar. Këto besime të forta nga të dyja palët nxisin konfliktin dhe i bëjnë negociatat e paqes edhe më sfiduese.
Pavarësisht këtyre sfidave, dëshira për paqe mbetet e fortë në mesin e shumë Israelitëve dhe Palestinezëve. Sondazhet tregojnë vazhdimisht se një pjesë e konsiderueshme e popullsisë në të dyja anët mbështet një zgjidhje me dy shtete si rrugën më të mirë drejt paqes. Fraksionet e vijës së ashpër, zgjerimi i vendbanimeve dhe mungesa e një lidershipi të unifikuar palestinez janë vetëm disa nga pengesat që kanë penguar një përparim në negociatat e paqes.
Në fund të fundit, pyetja mbetet: A mund të arrihet paqja në Israel pa luftë të mëtejshme, apo konflikti është një pjesë e pashmangshme e rrugëtimit drejt pajtimit? Historia e Israelit sugjeron se lufta dhe paqja janë thellësisht të ndërlidhura. Mbijetesa e vendit ka varur shpesh nga aftësia e tij për të mbrojtur veten me mjete ushtarake, megjithatë paqja ka qenë gjithmonë qëllimi përfundimtar. Traktatet e paqes me Egjiptin dhe Jordaninë, si dhe Marrëveshjet e fundit të Abrahamit, tregojnë se paqja është e mundur, edhe pas vitesh konflikti. Por për sa kohë që konflikti Izraelito – Palestinez mbetet i pazgjidhur, fantazma e luftës do të vazhdojë të shfaqet mbi rajonin.
Në përfundim, realiteti i dyfishtë i luftës dhe paqes në Izrael pasqyron përvojën më të gjerë njerëzore të konfliktit dhe pajtimit. Ndërsa lufta ka qenë shpesh një mjet i domosdoshëm mbijetese për Izraelin, ajo gjithashtu ka krijuar sfida të reja në rrugën drejt paqes. Ndjekja e paqes mbetet një aspiratë thellësisht e mbajtur, por është ajo që kërkon navigim të kujdesshëm të shqetësimeve të sigurisë, ndarjeve ideologjike dhe realiteteve politike. Nëse paqja mund të arrihet pa hijen e luftës mbetet një pyetje e hapur, por shpresa për një të ardhme të përcaktuar nga paqja, në vend të konfliktit, vazhdon të frymëzojë përpjekjet drejt zgjidhjes.
Ndërsa Izraeli reflekton mbi kompleksitetin e paqes dhe luftës, viti i ri i Rosh Hashanah ofron mundësi të reja. Tradicionalisht, Rosh Hashanah është një kohë për reflektim, lutje dhe ndjekje të përmirësimit personal dhe kolektiv. Tingulli i shofarit nuk është vetëm një thirrje për ripërtëritje shpirtërore, por edhe një kujtesë e sfidave që qëndrojnë përpara, veçanërisht në lidhje me konfliktin e vazhdueshëm dhe aspiratat për një të ardhme më paqësore. L’Shanah Tova!
*Ekspert i Sigurisë Ndërkombëtare.
© 2024 Argumentum
