Nga Gjergji Vurmo
Shqipëria mori një tjetër “raport më të mirë ndonjëherë” këtë javë nga Komisioni Europian, i cili, sipas kryeministrit Edi Rama, është raporti më i besuar ndërkombëtar, sepse bazohet në fakte dhe jo në sondazhe dhe perceptime. Në të vërtetë, Brukseli solli shumë lajme të mira për Shqipërinë këtë vjeshtë. Pas IGC-së së dytë që praktikisht hapi Klasterin e Fundamentaleve, BE-ja iu përgjigj ambicjes së vendit për të qenë gati për anëtarësim në BE deri në vitin 2030 me një ofertë shumë konkrete – mundësinë për të hapur të gjitha grupet negociuese deri në fund të vitit 2025. “Është ambicioze, por eshte e mundur. Por kjo do të thotë që me të vërtetë të gjitha burimet, energjitë dhe vëmendja duhet të përqendrohen në atë qëllim.” – deklaroi ambasadori i BE-së në Tiranë, Silvio Gonzato. Por një ambicie dhe ofertë e tillë do të thotë se nuk mund të ketë më hezitime për të përmbushur standardet e BE-së. “Nuk mund të shmangë dhe të thuhet se na duhet më shumë kohë për t’u përshtatur apo për të marrë disa standarde”, theksoi ambasadori Gonzato.
Për herë të parë prej disa vitesh, raporti i KE-së u prit me një interes të madh nga mediat shqiptare dhe palët e interesuara, që vjen si rezultat i këtyre zhvillimeve në ofertën e Shqipërisë në BE. Pas fillimit të negociatave për Cluster 1, shumë ishin të etur për të mësuar se çfarë e pret dhe sa larg është vendi nga qëllimi përfundimtar – hyrja në “klubin” e BE-së. Krahasuar me një vit më parë, raporti i KE 2024 vë në dukje disa lajme të mira dhe gjithashtu disa jo aq të mira. Gjatë 12 muajve të fundit, Shqipëria shënoi “asnjë progres” në dy kapituj të tjerë krahasuar me një vit më parë – E drejta e themelimit (Kap 3), Ligji për shoqëritë tregtare (Ch6) dhe Kapitulli 12. Më pak progres u bë këtë vit edhe në shumë fusha të Bazave, ndërsa në disa prej tyre qeveria nuk ka bërë fare “progres”, si shoqëria civile dhe liria e shprehjes.
Veçanërisht shqetësues është fakti që pozicioni negociator i BE-së për Cluster 1 me Shqipërinë nuk vendos asnjë pikë referimi të përkohshëm për vendin për të përmbushur zhvillimin e shoqërisë civile, përveç disa “detyrave” si konsultimi me sektorin dhe mbajtja e një dialogu aktiv me të. Ky nuk është një lajm i mirë për shoqërinë civile dhe zvogëlimin e hapësirës qytetare, duke pasur parasysh se prej disa vitesh Shqipëria nuk ka bërë “asnjë përparim” në këtë fushë sipas raportit të KE-së për vendin. Akoma më alarmante është mungesa e progresit në fushën e lirisë së shprehjes ku “pavarësia dhe pluralizmi mediatik vazhduan të preken nga përqendrimi i lartë i tregut, nga mbivendosja e interesave të biznesit dhe politikës, nga mungesa e transparencës së burimeve të financimit, nga përqendrimi i lartë i pronësia e mediave, kërcënimet dhe kushtet e pasigurta të punës për gazetarët” (Raporti i KE 2024). Kjo fushë e themeloreve nuk ka treguar vazhdimisht “asnjë përparim” në pothuajse të gjitha raportet e KE-së për Shqipërinë 2020-2024 dhe ka kushtëzuar qartë rënien e demokracisë në vend sipas disa raporteve, si “Kombet në Tranzit” të Freedom House.
Megjithatë, raporti i KE-së i këtij viti vë në dukje gjithashtu një lajm të mirë. Gjegjësisht, Shqipëria ka arritur “nivel të moderuar deri në të mirë të gatishmërisë” në dy kapituj të tjerë, ndërsa numri i kapitujve me “nivel gatishmërie deri në mesatare” ka rënë nga katër në vitin 2023 në vetëm dy kapituj këtë vit. Ndërsa hapja e grupit 6 ka të ngjarë të ndodhë së shpejti, hapja e atyre të mbetura do t’i nënshtrohet përparimit të rëndësishëm në përmbushjen e standardeve të përkohshme të vendosura në pozicionin e përbashkët të BE-së.
Përparimi domethënës do të kërkojë jo vetëm vendosmëri dhe vullnet më të fortë politik, por edhe bashkëpunim konstruktiv midis partive në pushtet dhe opozitë. Megjithatë, kjo duket të jetë e vështirë për t’u arritur në një vit elektoral me zgjedhje të përgjithshme që do të mbahen rreth pranverës 2025. Në fakt, retorika politike konfrontuese midis partive të mazhorancës dhe opozitës ka filluar tashmë dhe ka të ngjarë të intensifikohet në gjashtë muajt e ardhshëm.
Vitet e zgjedhjeve në Shqipëri zakonisht ngadalësojnë progresin dhe mobilizimin e administratës publike rreth proceseve reformuese. Megjithatë, kjo nuk është koha për të “për tu shmangur” siç paralajmëron ambasadori Gonzato. Shqipëria duhet të kanalizojë të gjitha burimet dhe energjitë e mundshme brenda këtij procesi. Nën supozimin se vendet anëtare të BE-së janë gati të ndërmarrin veprime të guximshme politike për të çuar përpara zgjerimin, Shqipëria ka një dritare mundësie për të përmbushur standardet që do të nxisnin hapjen e të gjitha grupeve deri në fund të vitit 2025. Kjo është plotësisht e mundur duke marrë parasysh fakti që shumica e tyre kërkojnë një historik rezultatesh në zbatimin e reformave dhe përmbushjen e objektivave, në vend të konsensusit politik në hartimin e atyre të reja.
/BiEPAG-Argumentum.al