Dragan Biseniç-Danas[i]
Në horizont po shfaqet një “luftë e Krimesë” e re. Para pothuajse 170 vjetësh, lufta ishte një konflikt i perandorive të ngjashme me këto të sotmet, e cila ndryshoi fatin e të gjithë pjesëmarrëvesve në të.
Lufta e Krimesë (1853-1856), u zhvillua mes Rusisë dhe Aleancës së përbërë nga Mbretëria e Bashkuar, Franca, Perandoria osmane dhe Mbretëria italiane-Piemonti. Lufta u shenjua nga vendimet katastrofale të kuadrit udhëheqës të Aleancës dhe logjistika tejet e keqe e palëve në konflikt, gjë e cila shpuri në humbje të mëdha dhe këto jo deomos të lidhura me operacionet ushtarake.
Kontrolli i Ballkanit, Dardaneleve dhe Lindjes së Mesme, ishin shkaku i konfliktit. Rusia humbi një pjesë të Besarabisë dhe protektoratin ndaj principatave të Danubit si dhe të drejtën e mbajtjes së flotës së saj detare në Detin e Zi. “Lufta e Krimesë” e dobësoi ushtrinë ruse, zbrazi arkën shtetërore dhe groposi ndikimin e Rusisë në Europë.
Ky turpërim i detyroi pjestarët e elitës ruse të gjejnë shkaqet dhe problemet e perandorisë së tyre, dhe gjithashtu të pranojnë nevojën e reforave themelore. Modernizimin e shpjetë të vendit ata e shihnin si mënyrë për kthimin e statusit të fuqisë europiane. Lufta ishte kësisoj katalizator i reformave të institucioneve shoqërore ruse, përfshirë edhe robërinë, drejtësinë, administratën lokale, arsimin dhe shërbimin ushtarak. Shkencëtarët kohët e fundit kanë tërhequr vëmendjen te ndikimi i “Luftës së Krimesë” në zhvillimin e nacionalistëve rusë.
RASTI KRIMÈ: Pas tërheqjes së forcave ruse nga Hersoni, po vinë lajme se drejtimi i ardhshëm i depërtimit të forcave ushtarake ukrainase është pikërisht Krimeja. Ekzistojnë një sërë spekulimesh – të cilat i nxit presidenti ukrainas Volodimir Zelenski – se qytetet Melitopol dhe Mariupol në Lindje mund të jenë synimet e radhës së ushtrisë ukrainase. Kjo do të shkatërronte “urën tokësore” që lidh Rusinë me Krimenë.
Në sajë të sulmit ukrainas në urën e ngushticës Kerçk, çlirimi i Mariupolit do ti shkëpuste forcat ruse në Krime nga linjat e tyre të furnizimit. Ministri ukrainas i mbrojtjes, Volodimir Havrilov thotë se “është e mundur” që trupat ukrainase të drejtohen nga Krimeja në fund të dhjetorit.
Në forumin e para pak kohësh të mbajtur në Halifaks të Kanadasë, zyrtarët ukrainas i pohuan të gjithë këto plane. Këshilltari i Zelenskit, Andrej Jermak, deklaroi se me siguri do të ndodhë operacioni për rimarrjen e Krimesë.
Nuk të befason fakti që Ukraina dëshiron të rimarrë Krimenë. Një nga kushtet për paqe që ka paraqitur Zelenski është edhe ai që të gjitha territorert ti rikthehen Kievit. Krimeja që nga viti 2014 është në përbërje të Rusisë, ndërsa statusi i saj ka qënë çështje e diskutueshme mes Rusisë dhe Ukrainës që nga koha e shpërbërjes së BRSS-së, por ka histori më të thellë. Flota detare perandorake ruse e Perëndorit Pjetër I i konsideronte portet natyrore të Krimesë në Detin e Zi si pasuri strategjike me rëndësi.
Gjatë periudhës sovjetike, Krimeja ishte pjesë e Rusisë deri në vitin 1954 kur Nikita Hrushovi ia kaloi këtë territor Ukrainës. Kur u shpërbë BRSS-ja, kufinjtë e shteteve të rinj ishin identike me kufinjtë e ish republikave sovjetike, por në Rusi, që në fillim mbretëronte pakënaqësia. Edhe për shkak të rëndësisë strategjike të Krimesë por edhe për shkak të faktit se 60 përqind e pupullsisë së atjeshme ishin rusë etnikë. Në “Memorandumin e Bukureshtit” të vitit 1994, ku Rusia dhe ShBA-të ishin ndër nënëshkruesit, u garantuan siguria dhe integriteti territorial i Ukrainës meqënëse ajo lejoi që ti largojë armët bërthamore nga territori i saj.
Në referendumin e vitit 1991, banorët e Krimesë votuan për autonominë e territorit të tyre në kuadër të BRSS-së. Gjatë viteve 90-të, pushteti në Kiev dhe në kryeqendrën e Krimesë Simferopol u morën vesh për atë se çfarë autonomie do të kishte Krimeja në kuadër të Ukrainës. Në vitin 1994, në Krime, 83 përqind e zgjedhësve mbanin shtetësi të dyfishte ukrainase dhe ruse. Gjatë viteve 1990-të dhe 200, Krimeja në mënyrë të sigurtë, me shumicë nga Ukraina e Jugut dhe e Lindjes, mbështeste kandidatët e partive që kishin qëndrim miqësor nga Moskës.
Por në vitin 2010, në zgjedhjet rajonale parlamentare në Krime, Sergej Aksionov dhe partia e tij e unitetit rus fituan vetëm katër përqind të votave. Por, Rusia këmbëngulte dhe vazhdonte ta kontrollonte Krimenë nëpërmjet raporteve të afërta me presidentin e atëhershëm ukrainas Viktor Janukoviç. Pas ngjarjeve të viteve 2013 dhe 2014, Rusia e përfshiu Krimenë në territorin e saj.
NUK EKZISOTOJNË MË MUNDËSITË PËR TË FITUAR: Korporata amerikane “RAND” vlerësonte atëherë se “Aneksimi i Krimesë nga ana e rusëve përfaqësonte përdorim të vendosur dhe kompetent të fuqisë ushtarake për realizimin e qëllimeve politike”, ndërsa për Ukrainën Lindore thoshte se “liderët rusë ndoshta do ta konsiderojnë Ukrainën Lindore sukses strategjik por operacion jo të sukseshëm”, sepse “përpjekjet ruse në Ukrainë doli se ishin vetëm një sërë improvizimesh si përgjigje ndaj fërkimeve dhe rezistencës kur përpjekjet e para për luftë politike dështuan”.
Nga Hersoni deri në Krime janë vetëm 250 kilometra. Grupi i përbashkët operativ i forcave të armatosura ruse në Krimenë e pushtuar përbëhet, sikurse vlerësohet, nga 40.000 ushtarë- tejet më shumë sesa para aneksimit të Krimesë. Ukrainasit që nga muaji gusht kanë goditur shumë herë objektet ruse në Krime. Tensionet ndërkohë janë rritur në mënyrë dramatike pas shpërthimit të 8 tetorit që dëmtoi “Urën e Kerçkit”, linjën vitale të furnizimeve mes Rusisë dhe Krimesë.
Që atëherë ka ndryshuar atmosfera edhe brenda Krimesë. Në këtë gadishull me sipërfaqe 15.000 kilometër katror, jetonin afro 2,5 milionë banorë. Që nga aneksimi i Krimesë nga ana e Rusisë, ky vend u bë destanacioni popullor i pasanikëve rusë dhe i klasës së mesme e cila blinte më shumë dëshirë prona të patundshme dhe investonte në turizmin e Krimesë.
Tani prirja është krejt ndryshe – të pasurit po përpiqen të shesin pronat e tyre. Për shkak të sanksioneve shumë njerëz kanë humbur punën, ndërsa shpenzimet e jetesës janë rritur shumë. Nuk ekziston më mundësi për fitime, sepse nuk ka turizëm. Gadishulli është përmbytur me emigrantë që vinë nga zonat e luftës, ndërsa nëpër spitale mjekohen të plagosurit e luftërave në Herson dhe në Donjeck. Sulmet ukrainase e shqetësojnë ushtrinë ruse – në mënyrë të veçantë sulmet që kryejnë dronët detarë. Mendohet se disa nga dronët puthuajse gjashtë metra të gjatë kanë dëmtuar dy anije, një minakërkuese dhe, ç’është më e rëndësishmja, fregatën “Admiral Makarov”.
Ukrainasit me 18 nëntor përsëritën operacionet nëpërmjet sulmit ndaj anijeve luftarake në portin Novorosijsk, qytet buzë Detit të Zi në Jug të Rusisë. Sulmet me dronë i kanë detyruar komandantët detarë rusë të mendojnë gjatë për ripozicionimin e anijeve të tyre. Forcat ruse po forcojnë mbrojtjen e tyre, në mënyrë të veçantë në rajonin e Xhankojskit, pjesën veriore të stepës së Krimesë më afërsi të gjirit Sivash. Revista “Ekonomist” e Londrës njofton se Kievi e kishte planifikuar qëkuri ta realizonte në vitin 2022 sulmin në Krime gjë që nuk u realizua për shkak të operacionit ushtarak rus.
Gjeneralët e Forcave të armatosura ukrainase (FAU) planifikojnë që invazioni në gadishull të jetë një “manovër e kombinuar me përdorimin e forcave tokësore, amfibe dhe sulmeve ajrore”. Si përgjigje ekspertët ushtarakë rusë sugjerojnë që “në Krime të krijohet një sistem mbrojtje në tri zona krahas mbrojtjes antiamfibe në bregdet dhe regjimi i ‘qiellit të pastër’”. Pas sulmit të artilerisë me qitje të gjatë dhe sulmit të MKS ruse me raketa antiradar, në aksion hyri edhe aviacioni ukrainas. “Pas kësaj FAU nuk do të kenë më se nga kush ta çlirojnë Krimenë”, deklarojnë me optimizëm planifikuesit e operacioneve ushtarake ukrainase. Tani për tani është e paqartë mënyra sesi do ti grumbullojë Ukraina burimet e saj ushtarake për ta detyruar Rusinë të tërhiqet nga Krimeja.
REINTEGRIMI I GADISHULLIT: Pothuajse një vit para fillimit të sulmit, me 19 mars 2021, Këshilli ukrainas për sigurinë dhe mbrojtjen, miratoi strategjinë pë rimarrjen e Krimesë dhe reintegrimin e gadishullit me pjesën tjetër të vendit. Por në atë kohë nuk kishte shanse për një fushatë ushtarake. Ekziston skepticizëm i madh në lidhje me aftësitë e ushtrisë ukrainase për të realizuar operacione të tilla.
“Probabiliteti i fitores ushtarake ukrainase e përcaktuar si largim i rusëve nga Ukraina, gjë që përfshin edhe Krimenë, probabliteti që kjo mund të ndodhë në një të ardhme të afërt, ushtarakisht nuk është shumë i madh”, mendon Kryesuesi i shtabit të përgjithshëm të ushtrisë amerikane, gjenerali Mark Mili.
Ish komandanti i trupave amerikane në Europë. Gjenerali në pension Ben Hoxhis, nuk është dakord me gjeneral Milin dhe shprehet se ofensiva është “e mundur” dhe se mendon se kjo ofensivë mund të zhvillohet që në muajin janar. “Që tani e deri atëherë, ata do të vazhdojnë ta izolojnë Krimenë duke filluar nga “Ura Kerçki” dhe urën tokësore që fillon nga Rostovi vazhdon përgjatë bregur verior të Detit Azov përgjatë Mariupolit dhe Melitopolit e më tej deri në gadishull.
“Ukrainasit do të përpiqen të theyjnë lidhjen tokësore, gjë që është formë e rrethimit taktik të shekullit 18”, shton ai. Këto “taktika rrethimi”, thotë ai, do të shoqërohen me përdorim të armëve të teknologjisë së lartë.
“Flota amerikane ka investuar shumë përpjekje në zhvillimin e sistemeve detare pa pilot dhe kur shoh se çfarë bëjnë ukrainasit me sulmet e tufave me dronë, kjo vërtetë më impresionon”, thotë Hoxhisi. Ukrainasit, parashikon ai, do të përpiqen “të hapin rrugën deri në gadishull kur të arrihen kushtet për ta bërë këtë”, duke shtuar se e gjitha kjo “reduktohet në test të vullnetit dhe logjistikës”. Njëkohësisht ekspertët ushtarakë të Pentagonit paralajmërojnë se operacionin i “rikthimit” të Krimesë do ta detyrojë Rusinë “ta kalojë pragun bërthamor për disa minuta”. Rusët do të përgjigjen me goditje bërthamore në rast të sulmit mbi Krime – pohon ish oficeri i ushtrisë amerikane Brent Istvud. Ai nënvizon se “plani i zbarkimit nuk do të ketë sukses, desantimi do të bëhet i pamundur, ndërsa FAU nuk do të arrijnë ta depërtojnë koridorin tokësor” dhe kujton paralajmërimin e Kremlinit se “’shfaqja’ e trupave të NATO-s në Krime do të shkaktojë përgjigjen bërthamore të Rusisë”.
“Forcat ushtarake Ukrainase nuk kanë shumë aftësi të sulmojnë Krimenë, por gjithsesi do të përpiqen për një tentativë të tillë. Si përgjigje, Putini do të bëjë të pamendueshmen dhe do të përdorë armët bërthamore për ndalur invazionin”, shkruan Istvudi i cili është ekspert për mbrojtjen dhe sigurinë kombëtare.
Kjo është diçka që zyrtarët amerikanë dhe perëndimorë nuk duan kurrsesi të ndodhë. Për këtë, ekziston ndjesia gjithnjë e më e fortë se interesat perëndimore dhe ukrainase nuk janë të harmonizuara plotësisht kur vjen puna për Krimenë. Dhe kjo mund të ketë rol vendimtar për të gjitha planet që kanë të bëjnë me Krimenë dhe të ardhmen e saj.
*Përktheu për Argumentum Xhelal FEJZA
[i] https://www.danas.rs/svet/potencijalno-novi-krimski-rat/