Zekerijah Smajiç[i]
Vetëm mendjet e sëmura dhe iracionale mund të besojnë se paqa arrihet nëpërmjet luftës, liria nëpërmjet militarizimit, demokracia nëpërmjet “torbës për mbijetesë”, ndërsa begatia nëpërmjet mobilizimit.
“Çfarë ka në torbën time- paketë për mbijetesë” është titulli i një video-spoti propagando-politik i cili u publikua në mesin e javës së kaluar dhe i cili pakkënd mund të lërë indiferent. Megjithëse arti rregjizorit dhe lehtësia e drejtueses, mesazhet e përcjella nëpërmjet këtij “survival video-spot-i” përpiqen t’i rilaksojnë dhe t’i relativizojnë – tingëllimi i tyre tejet i errët nuk mund të shuhet.
Në rrjetet shoqërore menjëherë më pas filluan hamendësimet nëse është fjala për synim serioz të Komisionit Europian që 450 milionët e qytetarëve “të tij” t’i mobilizojë në rast të një agresioni rus në Europë; nëse Europa po përpiqet haptazi të nisë fushatën e saj luftarake pas marrëveshjes ruso-amerikane mbi Ukrainën (për BE-në të papranueshme); apo mos ndoshta bëhet fjalë për ndonjë video-shaka pas së ciëls qëndron arritja eksperimentale e intiligjencës artificiale.
Sido që të jetë, publiku online përgjithëson se mesazhet nga Brukseli janë irrituese dhe nuk i përshtaten realitetit. Për shumë vetë “edhe përkundër të gjithave, janë qesharake”!
Nga një kolltuk i nxehtë në një përvëlues!
Se nuk është fjala për një video-shaka të intiligjencës artificiale na siguron drejtuesja e saj – e veshur si përherë si tinejxhere, e qeshur dhe e trajnuar me mjeshtëri, ish redaktorja e redaksisë së frankofonisë në shërbimit publik të Belgjikës (RTBF) Hadja Lahbib (1970). Për pothuajse tridhjetë vite ajo ka redaktuar lajme, ka raportuar mbi krizat dhe luftërat, ka prodhuar dhe drejtuar filma. Gjatë viteve të kaluara në Bruksel jam takuar shumë herë me kënaqësi me të, e kam dëgjuar, kemi biseduar dhe shkëmbyer eksperienca e kujtime reporterësh nga vatrat e luftës. Në kontekstin e rrëfimit që vijon më poshtë nuk është pa rëndësi të përmendet se Lahbibi ka gjak algjerian dhe se është diplomuar për gazetari dhe komunikim në vitin 1993 me temën “Historia e luftës alegjeriane: Heshtja e kujtimeve”.
Me një diskurs kaq emotiv ndaj atdheut të paraardhësve të saj dhe luftës alegjeriane për pavarësi (1954-1962), gjë që është edhe sot e kësaj dite një prej traumave më të mëdha franceze sepse këtë vend të madh arab e ka pas shfrytëzuar për më shumë se njëqind vite dhe pastaj, plotësisht befas, me shpejtësi rrufeje dhe “pa asnjë valixhe politike” (sikurse shprehet edhe vetë), Hadja – gazetare, në muajin korrik të vitit 2022 e bë ministre pa parti e punëve të jashtme të Belgjikës. E shokuar edhe vetë nga vendimi i liberalëve belgë që pikërisht atë t’a katapultojnë në botën e gjeopolitikës, deklaroi: “Historia na troket në derë, na takon secilit prej nesh t’i përgjigjemi në mënyrën e tij”.
Sapo filloi t’a ngrohë në mënyrë proaktive kolltukun e ministrit, Hadja-tashmë ministre, përsëri në mënmyrë të befasishme, të rrufeshme dhe pa “valixhe politike”, kërceu në një kolltuk akoma më të nxehtë – në karriken e krijuar rishtaz atë të komisares për gatishmërinë, drejtimin e krizave dhe barazinë. Nga ky pozicion shumë i lartë, tërësisht i ri, i komisares eueopiane, Hadja Lahbibi e gjeopolitizuar, krijoi mesazhin luftarako-mobilizues të lartpërmendur. Sëpari të mërkurën e kaluar (26.3) i’a shfaqi parlamentarëve europianë, dhe pas duartrokitjeve të kuorumit të predispezuar luftarakisht, video-prodhimin e saj më të ri të realzuar nën çatinë e BE-së, e shtyu me fuqi në orbitën e kanaleve zyrtare të Bashkimit Europian (://eudebates.tv), transmetuesit global të rrjeteve shqëorore në mënyrë që udhëzimet e saj luftënxitëse të dëgjoheshin sa më larg!
Me besim të plotë, frymëzim dhe mesazhe ngjethëse, komisarja Lahbib ndëpreu kësisoj heshtjen institucionale mbi mobilizimin e Europës për luftë. Para saj, një gjë të tillë e bënë veçmas qeveria finlandeze dhe suedeze, dhe më pas qeveritë e Gjermanisë dhe Hollandës dhe në fund, me gjysëm zëri – edhe ministrat e mbrojtjes së Italisë dhe Spanjës.
Luftë, pandemi, katastrofa natyrore, sulme kibernetike…
“Çdo shtëpi në Bashkimin Europian duhet të përkujdeset që të jetë e gatshme për të mbijetuar në 72 orët e para të krizës… ky nuk është shkaktim i frikës, ky është reliteti i ri me të cilin përballemi” – apelon komisarja Lahbib në në deskriptin e punës së saj mobilizese duke mos u shpjeguar me këtë rast qytetarëve europianë se çfarë duhet të bëjnë pas këtyre tri ditëve të ‘gjykimit’. Dhe, nëse kjo “torba për mbijetesë” e imponuar prej saj do të jetë e përdorshme më pas? Me çfarë dhe si duhet të rimbushet, plotësohet, as mos duhet që nesër pasnesër të vendoset edhe maska kundër pluhurit radioaktiv? Apo “strategjia e sigurisë” e burokracisë europiane në të cilën Lahbibi është bërë pjesë komanduese – niset gjithsesi nga premisat se është më mirë të parandalohet se mjekohet. (Në epokën titiste, kjo gjë po ashtu propagandohej por në mënyrë në të hollë dhe poetike: “Punojmë dhe prodhojmë sikur do të jetojmë përherë në paqe- por përgatitemi sikur lufta do të shpërthej nesër!”)
Fantazia e harbuar luftënxitëse e zyrtarëve më të lartë europianë me në krye presidenten e Komisionit Europian, Ursula von der Lajen (UvdL) disponon një spektër të gjërë rreziqesh të supozuara – nga galopi haluçinant i armatës ruse në Europë “më së voni në vitin 2030”, nëpërmjet viruseve endemikë ose të krijuar artificialisht, katastrofave natyrore dhe sulmeve kibernetike, e deri të gjithfarë imagjinimesh të tjera. Të gjitha këto gjoja kërcënime të cilët në Brukselin zyrtar shihen si “reale dhe në rritje e sipër”.
Për këtë raporti më i ri “Strategjia e Unionit mbi gatishmërinë për sfidat e paevitueshme të sigurisë që janë duke ardhur” i bën thirje “çdo qytetari të ndërmarrë menjëherë aksionin individual”! Një dramaturgji e këtillë përforcohet akoma më shumë me pyetje të cilat për nga ideja e tyre etimologjike prekin edhe në emocionet më të thella njerzore, si puna e: “A jeni të gatshëm të mbroni vetë familjen tuaj nëse ndihma për ju do të jetë larg me ditë të tëra… Mos prisni udhëzime – përgatituni sa më parë që të mos jetë vonë… Sepse, të jesh i sigurtë do të thotë të jesh i gatshëm”, rekomandon komisarja europiane për drejtimin e krizave, duke e skematizuar filozofinë e saj propaganduese kështu: “të parashikosh – të parandalosh- të planifikosh – të përgigjesh, domethënë me siguri nesër”!
Si fluturoi Europa në gjendjen e sociopatisë kolektive?
Kontekstualizimi i “torbës për mbijetesë”, të cilën, me një pëlqim vizual për t’ia patur lakmi, komisarja Lahbib na e shtyn në vetëdije dhe nënvetëdije, nuk është kaq me rëndësi si fakt i kryer, si pasojë. Është me rëndësi të gërvishim në shkaqet e kësaj çmendurie luftënxitëse si manifestim i qartë i theqajfes moralo-politike të institucioneve europiane; inkompetencës së gjeneratës së re të burokratëve të BE-së; dhe qëndrimit shumëvječar iracional-voluntarist ndaj relitetit.
Duke u nisur kësisoj nga mësimet e Biblës dhe Kur’anit sipas të cilave shkaqet e këqija janë më të rrezikshme se pasojat e këqija, po përpiqemi të zbërthejmë atë që BE-në, si idenë më globale dhe më me ndikim të paqes, solidaritetit, begatisë dhe unitetit e ka kthyer me kokë poshtë, duke e sjellë në gjendjen e luftënxitëses, panikut, pashpresës dhe pamendve?
Shkaku kryesor i ndjelljes aktuale luftënxitëse në nivelin e Bashkimit Europian, kam besimin se Ai, Bashkimi Europian ashtu siç është sot nuk është gjë tjetër veçse një gërmadhë kadrovike, etike dhe ideologjiko-politike. Vetë Bashimi Europian si shkak, është më përgjegjësi, pra për Unionin e tanishëm luftënxitës si pasojë e keqe. Si ka qënë e mundur një salto motale e këtillë?
Çdo krijesë me vlerë të rëndësishme gjeopolitike (dhe BE-ja për disa dhjetëvjeçarë pas Luftës së Dytë Botërore ka qënë e tillë në mënyrë të padiskutueshme), përveç virtyteve dhe përparësive që ka, ka edhe aspekte diabolike, opake, të cilët nuk bien menjëherë në sy, por manifestohen në periudha të shkurtëra ose të gjata kohore.
Bashkimi Europian që nga themelimi i tij para më shumë se shtatëdhjetë vjetësh, ka shpallur shtetin ligjor, demokracinë, solidaritetin unitetin në dallime…dhe në të kaluarën dinte të përballej me vetveten në raste të devijimit nga doktrina e tij. Megjithatë, këto dy-tre dhjetëvjeçarët e fundit, institucionet e BE-së dhe “elitat” europiane janë në një deficit të frikshëm të kuptimit instinktivo-racional të thelbit ontologjik të vetvetes, idesë globale dhe ngjarjeve gjeopolitike globale, por edhe procesve dhe gjendjeve të shpirtërave të bashkësisë së individëve, shteteve dhe aleancave joperëndimore.
Si erdhi puna deri këtu? Arësyeja e parë hipotetike mund të jetë në mentalitetin kolonialist i cili është modeluar për shekuj me radhë duke u bazuar tërësisht në narcizizëm, egoizëm, përfitim, dominim. Arësyeja tjetër mund të jetë ajo që pikërisht me mbarimin e Luftës së Dytë Botërore në vitin 1945 – heshturazi, në mënyrë të pashpallur, imponuese edhe askund zyrtare, nisi epoka e intelektualizimit kritik ndaj së ashtuquajturës e vërtetë absolute, nacionalitetit, identitetit, sovranizimit dhe vlera e të tjera të lëna mënjanë më durim deri në mesin e shekullit 20.
Valët e pandalshme të globalizimit ndërkohë mbytën në mënyrë të pamëshirshme edhe individualitetin. Largimi nga të vërtetat historike me kalimin e kohës u bë më i ashpër, ndërsa favorizimi vetëm i interesave të veta gjeostrategjike, ekonomike dhe të tjerave përkundër interesave dhe vullnetit të të tjerëve (miqve, armiqve, rivalëve gjeopolitikë etj) u bë gjithnjë e më i dukshëm dhe më i rrezikshëm.
Kontinuiteti i diskontinuitetit
Në një kontinuitet në diskontinuitet të tillë, të cilin gjithnjë e më shumë teoricienë botërorë e formalizojnë si “postmodernist”, kontinuiteti europian në fillim të viteve nëntëdhjetë përjetoi edhe diçka tjetër, luftën e tretë ballkanike – luftën në Kroaci dhe në Bosnjë e Hercegovinë, luftë në dy shtete të sapokrijuara në mesin e Europës “liridashëse” e cila është krijuar për paqen dhe “jo” për luftën.
Megjithëse që nga Lufta e Dytë Botërorse kishin kaluar pothuajse pesë dhjetëvjeçarë, historia nuk ishte bërë mësuese e jetës për Bashkimin Europian, e kësisoj atëbotë kreu një sërë gabimesh të kobshme. Ndërhyrjet diplomatike të disa shteteve europiane të cilat në shumicën e rasteve ishin të natyrës pacifiste, më së shpeshti ishin jo të efektshme sepse u mungonte besueshëmria. Dhe nuk kishin besueshëmri sepse diplomacia europiane nuk ishte e përforcuar me gatishëmnrinë e aktorëve kyç europianë (Franca, Gjermania, Britania e Madhe, Italia etj) për përdorimin e forcës kur ngjarjet në terren t’a kërkonin një gjë të tillë.
Fuqitë ushtarake europianoperëndimore dhe Shtetet e Bashkuara sëbashku me to, mbivlerësuan atëbotë fuqinë e makinës ushtarake serbe në Kroaci dhe në Bosnjë e Hercegovinë, e kësisoj u lëkundën dhe u përmbajtën tejet gjatë me vite të tëra para se, sipas urdhërit të administratës së atëhershme amerikane, miratuan dërgimin e ushtarëve europianë me synimin për të mbështetur bisedimet paqesore shumë të zgjatura në kohë. Madje edhe pas Marrëveshjes së Dejtonit fjalët dhe veprat e “supershteteve europine” shpesh ndryshonin sepse u nënvlerësua nevoja e mbështetjes civile me synimin për të parandaluar idetë separatiste të liderve etnonacionalistë në rajon.
Në një labirinth të tillë gjeopolitik në të cilin BE-ja ishte më se e çorientuar, në Dejtonin amerikan (në vend të Europës) në fund të vitit 1995 u qep Bosnja e Hercegovina e sotme, konstruksion unik politiko-konstituiv sikurse nuk ka ekzistuar kurrë më parë jo vetëm në toposin e këtij vendi fatkeq, por edhe në mbarë globin.
Profesori avangardë sarajevas i gjeopolitikës Nerzuk Çurak me të drejtë e quan një B e H të tillë “shtet ironi i cili ka një ide tërësisht të kundërt me atë që kanë shtetet e ‘vërteta’ në botë”. Kjo ishte e mundur, konkludon ai, sepse “mendja e pashpirt e estabilishmentit perëndimor në një distancë sigurie nga e keqja, i shpjegonte Bosnjë dhe Hercegovinës se kishte mbetur e vetme, e vetmuar nga të gjithë në mesin e shpërthimit të dhunës etnike dhe agresionit…” (N.Ç. “Gjeopolitika si fat-rasti Bosnja, faqe 36.)
Leksione të pamësuara
Mësimet nga dy luftëra botërore, nga tri ballkanike, dhe as leksionet nga baza ajrore amerikane “Ringht Paterson” (në të cilën Bosnjë e Hervegovinës në fund të nëntorit të vitit 1995 i’u imponua një paqe jo e përkryer) – në institucionet europiane duket qartë se nuk janë mësuar aspak. Sikur të ishin mësuar, Ukraina, si vend europian nuk do të ishte sot në atë gjendje që ishin Kroacia dhe Bosnjë e Hercegovina para tridhjetë viteve.
Surogati politko-kushtetues i Dejtonit i themeluar mbi etnosin, protektoratin ndërkombëtar dhe dhe fuqitë e huaja ushtarake si ruajtëse të paqes jo të përkryer (gjë që “Koalicioni i vullnetarëve” tani po përpiqet në Ukainë) na mëson ne se shtete si puna e B e H sot, dhe Ukraina nesër, nuk janë të pamunduar me një Bashkim Europian të tillë dhe në pjesë të tjera të Europës.
Kosova, Qipro, Katalonia, Valonia dhe Flandra brenda Mbretërisë së Belgjikës, Republika Srpska që po vlon përsëri brenda B e H, Moldavia, Maqedonia e Veriut… të gjitha këto janë pika nevralgjike të Europës së çorientuar!
Si është e mundur, me kaq shumë “kërcënime ekzistenciale për jetët e qytetarëve të BE-së” të luftohet në kushtet e pafuqisë ushtarako-industriale të Euopës – nëse me të vërtetë lihet pa mbështetjen amerikane?
Vetëm frikë! Frikësimi i popullsisë europiane me “agresionin rus më së voni deri në vitin 2030” (personalisht këtu dëshmoj se janë duke u zhvilluar brifingje masive dhe ‘këshillime’ për të punësuarit e përhershëm të institucioneve europiane, nga rangjet më të ulëta deri te ato më të lartat) – Komisioni Europian me Ursula van der Lajenin militante në krye dëshiron (si në kohën e pandemisë se Korona – virusit) të eutanatizojë mendërisht intiligjencën europiane (përshirë edhe studentët që në disa shtete antare të Unionit kanë filluat të lëvizin) në mënyrë që në fillim të muajit korrik në Parlamentin Europian të justifikojë 800 miliardë eurot për pesë vitet e ardhshme të destinuara për militarizmin e Unionit. Duke e ditur se këto para nuk ekzistojnë në arkën e Unionit, dhe se hauzimi komercial është tejet i shtrenjtë, UvdL nuk ka rrugë tjetër për realizimin e synimeve të saj militante përveç prodhimit të frikës qoftë edhe nëse është fjala për një armik virtual. Në po këtë mënyrë në kohën e pandemisë shtyu përpara “Next-generation-EU” me gjithashtu shifrën përrallore prej 700 milirdë euro kredi, pagesa e të cilëve sapo ka filluar.
Filozofi dhe shkrimtari francez Bernard Henry-Levy në librin e tij “Bosnja dhe qytetërimi i Koka Kolës dietike”, para pothuajse 30 vitesh shkruante: “Perëndimi është shumë dritëshkurtër. Duket sikur mendon se interesat e tij janë vetëm te nafta. Në Sarajevë dhe në Bosnjë naftë nuk ka! Ekziston vetëm një ide shumicë, e kjo ide është thelbi i Europës: toleranca dhe bashkëjetesa. Për fat të keq sot kemi liderë politikë që nuk e kuptojnë se interesat e Perëndimit janë shumë më të kërcënuara në Sarajevë sesa në fushat naftëmbajtëse në Gji…”.
Për shkak të hipokrizisë dhe iracionalitetit kronik të Europës ndodhi edhe humbja historike e Ukrainës. Sepse as 80 vite pas Luftës së Dytë Botërore, 30 vite pas përfundimit të luftës në Kroaci dhe në Bosnjë e Hercegovinë, si dhe tre vite pas luftës ruso-ukrainase, mendja cinike dhe e pashpirt e elitës ushtarake dhe politike europiane vështirë se mund ta kuptojë faktin se Europën e vërtetë e përbëjnë edhe ata që jetojnë matanë limesit, matanë kufinjve të Europës Perëndimore të “vërtetë”. Ose më mirë të themi Europa është pas asaj që jo shumë kohë më parë diplomati i parë europian Joseph Borelli e ka quajtur “kopësht lulesh”, ndërsa pjesën tjetër të botës “livadh me bar të egër”.
Vetëm të sëmurët iracionalë mund të besojnë se paqa arrihet nëpërmjet luftës, liria nëpërmjet militarizimit, demokracia nëpërmjet “torbës për mbijetesë”, ndërsa begatia nëpërmjet mobilizimit!
/Përktheu për Argumentum Xhelal FEJZA
[i] https://www.geopolitika.news/analize/euro-ruksak-za-prezivljavanje-zasto-eu-koja-iza-sebe-ima-dva-svjetska-rata-ne-zna-sto-s-ukrajinom-i-bih/
